Cuba maakt op dit moment een uiterst moeilijke tijd door. Hoe slaagt dit eiland erin om ondanks alles stand te houden? Wat zijn de uitdagingen op het terrein en hoe worden ze aangepakt? We legden onze vragen voor aan Rogelio Polanco, hoofd van het Departement Ideologie van deCubaanse Communistische Partij. Dit is het tweede deel van het interview.
In het eerste van het interview hadden we het over het impact van de economische blokkade en de pandemie en de grote uitdagingen die daardoor ontstaan zijn. In dit deel ligt de focus op de jongeren, de mediaoorlog en de actualisering van de economie. Jongeren hebben het vandaag niet gemakkelijk op Cuba. Wat doet de regering om de jeugd op het pad van de revolutie te houden?
Ons doel in deze historische fase is onze ideologische basis steviger maken. Dat houdt het versterken in, maar ook het grondig veranderen van ons ideologisch-politieke werk. Die veranderingen moeten diepgaand zijn. We moeten de nieuwe generaties beter voorbereiden op deze uitdagingen dan we tot nu toe doen. De Communistische Partij speelt daarin een sleutelrol. Vorig jaar hielden we ons 8e congres. We besloten de economische strijd, de ideologische strijd en de strijd voor vrede als fundamentele missies prioriteit te geven. Ideologische standvastigheid moet gebaseerd zijn op het vermogen de realiteit te begrijpen. We moeten harder werken aan het verhogen van het bewustzijn van onze bevolking. Een aantal werkwijzen van onze partij, van onze communistische jeugd, van onze sociale organisaties en van ons politiek systeem zijn niet doeltreffend genoeg. Er is een transformatie nodig in overeenstemming met de nieuwe realiteit, waarin de digitale openbare ruimte en de invloed van de media en informatie in het algemeen, essentiële elementen worden in de vorming van onze jeugd en de gehele bevolking. De partij besloot een programma voor de transformatie van het ideologisch-politiek werk in gang te steken dat verschillende sleutelgebieden omvat. Allereerst moeten we de revolutionaire krachten beter articuleren. Alleen op die manier is het mogelijk de enorme uitdaging van destabilisatie en subversie vanuit de VS het hoofd te bieden. We moeten dus een betere coördinatie ontwikkelen en onze politieke en sociale structuren op elkaar afstemmen. Zo kunnen we gezamenlijk en beter georganiseerd optreden, met methoden die beter aansluiten bij onze werkelijkheid. Culturele en onderwijskwesties zijn daarbij van groot belang. We moeten ons hele onderwijssysteem versterken, maar ook de waarden van de nieuwe generaties. We moeten de rol van de leraar versterken, de rol van de school als fundamenteel cultureel centrum van de gemeenschap. Er is een belangrijk rol weggelegd voor cultuur in haar breedste uitdrukking, cultuur als een integrale algemene cultuur, zoals Fidel het stelde. We moeten de instellingen voor het genereren van ideeën en voor het genereren van onze nationale identiteit versterken. We hebben een cultuur en een culturele ontwikkeling op verschillende gebieden waarop we trots kunnen zijn, ondanks de imperialistische pogingen om ons als natie te vernietigen. Er is ook een belangrijk gebied dat te maken heeft met communicatie en technologie. Internet, sociale netwerken en de digitale openbare ruimte laten een nieuw communicatieparadigma toe dat niet enkel globaal de massa bereikt, maar dat elke persoon rechtstreeks kan beïnvloeden. Het vermogen van wereldwijde algoritmische platforms om via het gebruik van big data de smaak, interesses en verlangens van elk individu op de planeet te beïnvloeden, is indrukwekkend. Is Cuba in staat de sociale mediaoorlog tegen het eiland te neutraliseren?
We moeten onze capaciteit om dat ondermijningswerk tegen te gaan verhogen. We moeten doen zoals de strijders in onze onafhankelijkheidsoorlog en zoals het Rebellenleger in de Sierra Maestra: de wapens afpakken van onze vijand, er leren mee werken en ze gebruiken voor onze eigen doeleinden. We moeten leren werken met de sociale media. Het gemanipuleerd gebruik ervan tegen de belangen van onze landen moeten we aan de kaak stellen. We hebben technologische soevereiniteit en internationale samenwerking nodig. We moeten met al die landen die vandaag geconfronteerd worden met de schadelijke gevolgen van deze technologieën, een internationale wetgeving op poten zetten om hun gebruik voor oorlog en confrontaties tussen landen te beperken. Onze mensen verrichten vandaag al veel werk om ervoor te zorgen dat deze informatie- en communicatietechnologie op een betere manier wordt gebruikt, dan die waarvoor ze door het imperialisme ontworpen is. Die gebruikt dat om de dominante ideologie van de VS en het Westen te bevestigen.
Ook op economisch vlak moet er een tandje bijgestoken worden? Inderdaad, het is dringend noodzakelijk om, ondanks de blokkade, onze economie te hervormen. Om de welvaart te genereren die onze mensen zo hard nodig hebben en die we zo hard verdienen. Daarbij kunnen we alleen rekenen op de vindingrijkheid en de capaciteit van onze mensen. We zullen vernieuwing en creativiteit nodig hebben. Hoe moeilijk het ook is, we zullen de blokkade moeten overstijgen en onze eigen productiecapaciteiten genereren. We gebruiken wetenschap en innovatie en het talent dat gedurende zoveel jaren door onze revolutie is ontwikkeld, om onze economische capaciteit te vergroten. We besloten tot een actualisering van het Cubaanse economische en sociale ontwikkelingsmodel. Er is een nationaal plan voor economische en sociale ontwikkeling tot 2030 uitgewerkt. In verschillende gebieden van onze economie voeren we belangrijke veranderingen door. Ze stellen ons in staat om zowel onze socialistische overheidsbedrijven als nieuwe economische actoren te ontwikkelen. Daar zijn ook privé beheersvormen bij, maar met behoud van een socialistische sociale identiteit. Het doel is niet om ons nationaal project te ondergraven, maar om de mogelijkheden voor werkgelegenheid en economische bijdrage van andere vormen van beheer te vergroten. Want de productie van voedsel en geneesmiddelen moet verhogen en de innovatie op de meest uiteenlopende gebieden van onze economie en diensten is noodzakelijk. Daarnaast moeten we onze fundamentele sociale verworvenheden blijven versterken: onderwijs, gezondheid, sociale zekerheid, cultuur, sport. Het zijn basisverworvenheden van ons socialisme. We doen alles met een hoge mate van democratische participatie en volkscontrole. De regering werkt via nieuwe structuren, op basis van de nieuwe Grondwet die, na een breed volksdebat, door een ruime meerderheid is goedgekeurd. We gieten nieuwe rechten en nieuwe structuren in wetten zodat de burgerparticipatie effectiever kan zijn. Cuba wil de economische verstikking en media-belegering door het imperialisme doorbreken met meer democratie, meer participatie, meer volkscontrole, meer socialisme. Alleen op die manier kunnen we de uitdagingen het hoofd bieden. Daarvoor is nationale eenheid, een hoog niveau van bewustzijn en een belangrijke inspanning van iedereen noodzakelijk. Tegelijk we hebben er het volste vertrouwen in dat de huidige leiding de steun van de immense meerderheid van ons volk heeft en zal behouden. De uitdaging met de jeugd is groot. Er is een groep jongeren die emigreert, betekent dit niet dat zij geen perspectieven meer zien in hun eigen land? De regering van de VS heeft de migratiekwestie op verschillende momenten gebruikt om destabilisatie binnen Cuba te veroorzaken en om het Cubaanse socialisme als een mislukking af te schilderen. 14.000 kinderen tussen 3 en 17 jaar werden uit Cuba zonder hun ouders weggehaaldvan november 1960 tot oktober 1962. Dat gaat terug tot het prille begin van de revolutie. De Verenigde Staten ontvingen de belangrijkste figuren van Batista’s tirannie met open armen. Ze beschermden hen en moedigden hen aan om destabiliserende acties te genereren, met migratie als essentieel element. Denk aan de operatie Peter Pan. 14.000 kinderen werden uit Cuba weggevoerd op basis van de leugen dat de revolutie het ouderlijk gezag zou intrekken. Cubanen worden voorgesteld als vluchtelingen voor vermeende politieke vervolging. Om de migratie vandaag aan te zwengelen krijgen Cubanen exclusieve immigratiemogelijkheden die aan geen enkele ander Latijns-Amerikaans land worden toegekend. Zo is er bijvoorbeeld de Cuban Adjustment Act van 1966, die inhoudt dat iedere Cubaan die in de Verenigde Staten aankomt, zelfs zonder zijn identiteitskaart te kunnen tonen, wordt binnengelaten. Na een jaar kan hij of zij legaal in het land blijven. Dit heeft op verschillende momenten confrontaties over het migratievraagstuk opgeleverd. Cuba heeft intussen besloten zijn migratiewetten te versoepelen. Iedere Cubaanse burger die naar een ander land wil reizen, of daar voor een bepaalde periode wil blijven of zich er zelfs wil vestigen, kan dat. Ons socialisme is alleen mogelijk op basis van de vrijwillige deelname van degenen die onze samenleving vooruit willen helpen en in Cuba willen wonen, of in een ander land willen verblijven met behoud van de banden met hun land. Tegenwoordig onderhouden duizenden Cubanen die buiten Cuba wonen een normale band met hun vaderland en komen zij er regelmatig terug. Vele Cubanen in het buitenland zijn zelfs actief betrokken bij solidariteitsacties met hun land van herkomst. Wij gaan in de richting van wat door analisten van de sociale wetenschappen en de demografie een circulaire migratie wordt genoemd. Dat betekent dat het voor Cubaanse burgers steeds normaler wordt om voor een bepaalde periode in een ander land te verblijven en dan naar hun land van oorsprong terug te komen. Maar dit wordt bemoeilijkt door de regering van de VS. In de afgelopen periode hebben de Verenigde Staten het consulaat in Havana gesloten, waardoor Cubanen gedwongen waren naar een derde land te gaan om een visum aan te vragen om naar de Verenigde Staten te reizen. De regering van de VS heeft de toekenning van visa ook beperkt. Daarmee bemoeilijken ze de normale betrekkingen tussen Cubanen die in Cuba wonen en Cubanen die op Amerikaans grondgebied wonen. Door het tegelijkertijd voor elke Cubaan die illegaal op Amerikaans grondgebied aankomt gemakkelijk te maken om binnen te komen, wordt het vertrek via niet-legale, wanordelijke en onveilige kanalen aangemoedigd. Elk incident dat zich in dat kader voordoet wordt uitvergroot in de media. Het is heel pervers. Het kan alleen maar verklaard worden door het feit dat zij ondergeschikt zijn aan een politieke groep, met name in Florida, die een zeer negatieve invloed heeft op de besluitvorming van de regering, vanwege vermeende electorale of politieke belangen ten aanzien van Cuba. Zo bestraffen ze de relaties tussen familieleden. Ze straffen een hele natie omwille van politieke belangen. Het migratievraagstuk tussen Cuba en de Verenigde Staten is sinds de revolutie constant gemanipuleerd door de Verenigde Staten.
Op dit moment heeft dit een bepaald niveau bereikt ten gevolge van de sluiting van het consulaat (van 2017 tot begin 2023) en het feit dat het aantal visa dat in de migratieovereenkomsten tussen de twee landen is overeengekomen, al verscheidene jaren beperkt wordt. (Sedert begin januari 2023 worden er opnieuw visa uitgereikt, nvdr.)Daar bovenop kwamen twee jaar pandemie, waarin internationale vluchten en het vertrek via derde landen beperkt werd. De Verenigde Staten hebben het aantal vluchten vanaf Amerikaans grondgebied extra verminderd en buitengewone vereisten opgelegd aan luchtvaartmaatschappijen en reisbureaus om zo ontevredenheid binnen Cuba te creëren. Lester MalloryWat we zien is de methodische toepassing van het zogenaamde Lester Mallory Memorandum. Dat was een Amerikaanse diplomaat die in 1960 aan zijn superieuren schreef welk beleid de regering ten aanzien van Cuba moest voeren om haar doelstellingen te bereiken. In het memorandum wordt gesteld dat er in Cuba geen politieke oppositie bestaat. De meerderheid van de bevolking steunt de regering, stelde Mallory. Hij raadde aan alles in het werk stellen om de koopkracht van de Cubanen af te breken en zo ontevredenheid op te wekken en zelfs honger en wanhoop te veroorzaken, om zo de regering omver te werpen. Die aanpak brengt nu des te meer schade toe, omdat ze naast het economisch instrument van de blokkader ook over de macht van de media beschikken. Wij hebben een potentiële groep die wil migreren, hoofdzakelijk jongeren. De Verenigde Staten richten zich op het uitlokken van de emigratie van die jongeren. Daarbij mikken zij op het versterken van de problemen veroorzaakt door vergrijzing. Want hoewel dat het een proces is dat we eerder in ontwikkelde samenlevingen zien, treft het ook Cuba. Dat komt door onze uitstekende medische en sociale voorzieningen. Die vergrijzing vereist een inzet van meer middelen voor zorg. Een kleinere groep van economisch actieven moet een groter percentage van het bruto binnenlands product genereren, om te voorzien in het welzijn van ouderen die niet meer economisch actief zijn. Als je dan nog eens de migratie stimuleert, vooral van jongeren en hoogopgeleiden, dan is dat natuurlijk ook een manier om de economie van het land negatief te beïnvloeden. We moeten er dus voor zorgen dat jongeren hun persoonlijke en professionele ontplooiing in Cuba zoeken. Ze moeten hun persoonlijke levensproject zoveel mogelijk hier in hun thuisland kunnen realiseren. Zonder te bemoeilijken dat iedereen die wil emigreren dat kan doen, want dat is nu eenmaal zijn of haar recht. Het doel moet zijn dat de grote meerderheid van de jongeren een bijdrage levert aan de samenleving en dat hun professionele ontwikkeling, via de ontwikkeling van hun individuele capaciteiten, kan bijdragen aan het collectief belang. De revolutionaire regering is de laatste tijd bijzonder actief geweest in het stimuleren van de ontwikkeling van op jongeren gericht overheidsbeleid. Er zijn overheidswerkgroepen van deskundigen opgericht, om op korte termijn voorstellen te presenteren op het gebied van werkgelegenheid, bijscholing, huisvesting en andere voorzieningen die speciaal op jongeren zijn gericht. Een groep jongeren van de UJC, de communistische jongerenvereniging van Cuba.
De jeugdbeweging zelf speelt daar een essentiële rol in. Het is de bedoeling dat jongeren meer deelnemen aan de besluitvorming. We moeten ervoor zorgen dat jongeren in toenemende mate vertegenwoordigd zijn in alle sectoren van het economische en sociale leven van het land. Dat hun overwegingen, meningen en voorstellen in aanmerking worden genomen. Dat zij het gemakkelijker hebben om managementfuncties te bekleden in de socialistische overheidsbedrijven. Dat zij in toenemende mate vertegenwoordigd zijn in de belangrijkste besluitvormingsorganen van het land. Wij moeten een versnelling hoger schakelen naar onze jongeren en toe, in het bijzonder naar de universitair opgeleiden. Dit zijn de grote uitdagingen naar de jongeren toe. We zijn er ons van bewust dat het een stuk beter moet naar de toekomst toe. Dit is het tweede deel van dit interview. Het derde deel gaat dieper in op de kwestie de sociale media op Cuba. Katrien Demuynck is Cuba-kenner en auteur