Er waait opnieuw een linkse golf door Latijns-Amerika. In o.a. Peru, Bolivia, Brazilië en Guatemala waren er massale protestbewegingen en in verschillende andere landen behaalde links een verkiezingsoverwinning. Tegelijk werden Cuba en Venezuela zwaar op de proef gesteld, maar ze hielden stand ondanks aanhoudende destabilisatiepogingen. Een terugblik op het afgelopen jaar en vooruitblik op 2022 Grootschalige protestbewegingen schudden het continent dooreenOngekend grote protestbewegingen sinds 2018 hebben Latijns-Amerika op haar grondvesten doen daveren. Denk maar aan de grote anti-corruptieprotesten in Peru, de betogingen in Ecuador tegen prijsstijgingen en de massale opstand die Chili kende met massademonstraties van meerdere miljoenen actievoerders. Ook in Bolivia en Brazilië blijven de mensen op straat gaan om de sociale verworvenheden en de democratie te verdedigen.

De dreigende schaduw van hybride oorlogen hangt over het continentDe klassieke oorlogsvoering lijkt op het continent niet sterk (meer) aanwezig, maar de pogingen tot destabilisatie door middel van hybride oorlogen zijn dat des te meer. Onder hybride oorlog verstaan we de tactieken die worden toegepast om een links regime te laten wankelen of onderuit te halen. Denk aan Bolivia waar na een staatsgreep in 2019 een extreemrechtse presidente de macht greep met steun van een deel van het leger en de politie. Of neem de recente poging door rechts in Peru om de democratisch verkozen president Pedro Castillo af te zetten.

Een goed uitgedokterde poging waren de zogenaamde protesten voor democratie op Cuba. Tienduizenden valse social media accounts overspoelden de Cubanen met tweets en gefabriceerde facebookposts. Op 11 juli slaagden ze erin om enkele kleinere protesten te laten doorgaan die een gigantische weerklank kregen bij de grote westerse persagentschappen. Deze mediatycoons slaagden er zelfs in beelden van de steunbetogingen aan de Cubaanse revolutie af te schilderen als protest van de bevolking die een einde wou maken aan de revolutie.

Sinds het begin van de pandemie konden de Cubanen veel geneesmiddelen en beschermingsmiddelen niet langer invoeren. Zelfs een lading beademingstoestellen uit China werd niet geleverd omdat het Zwitsers bedrijf waar de toestellen waren aangekocht werd overgenomen door een bedrijf uit de VS. De combinatie van pandemie en economische blokkade had een enorme impact op Cuba en haar bevolking.

Toenemende voedselonzekerheid en armoede door coronapandemie en klimaatveranderingDe pandemie heeft economieën over het hele continent ongemeen hard getroffen. Miljoenen latino’s belandden in werkloosheid en de daarbij gepaard gaande armoede en zelfs zware voedselonzekerheid. Vele economische sectoren gingen net zoals bij ons op slot. Het toerisme kon nog lang niet herstellen. De armoedecijfers spreken boekdelen. Eén op drie Latijns-Amerikanen leeft in extreme armoede en nog eens zoveel lopen het risico om in armoede te belanden. Dit terwijl de regio een belangrijk wingewest blijft voor verschillende multinationals, denk maar aan de grondstoffen voor bijvoorbeeld de productie van elektrische wagens.

In de nasleep van de staatsgreep in Bolivia kon Elon Musk (Tesla-baas en miljardair) het niet nalaten te benadrukken dat hij eender waar en tegen eender wie een staatsgreep kon laten uitvoeren. Het antwoord van de werkende klasse in Latijns-Amerika zal van fundamenteel belang zijn om de Elon Musks van deze wereld van antwoord te dienen.

We laten hieronder enkele landen de revue passeren, we beginnen met de grootste:Verkiezingen in Brazilië hoe staat Lula ervoor?

Brazilië staat voor cruciale verkiezingen: op 2 oktober 2022 kiezen de Brazilianen een nieuwe president. In de peilingen ligt Lula steevast voorop: de kloof met Bolsonaro bedraagt in veel peilingen al meer dan 30 procent. Hij kent een grote populariteit onder de arme lagen van de bevolking en staat sterk bij de werkende klasse van het uitgestrekte land.

De desastreuze aanpak van de coronapandemie heeft bij vele Brazilianen diepe wonden geslagen. Het gevaar van een staatsgreep is nog niet gaan liggen. Rechtse krachten zullen er alles aan doen om de macht in handen te houden. Ook in Brazilië wordt de beproefde techniek van Trump toegepast om verkiezingen al in twijfel te trekken nog voor ze hebben plaatsgevonden.

MexicoIn Mexico zit de linkse president Lopez Obrador stevig in het zadel. Meer dan 65 procent van de Mexicanen staat achter zijn beleid. Ter vergelijking: VS-president Biden krijgt nog het vertrouwen van slechts 43% van zijn burgers. Obrador heeft verschillende maatregelen lopen om de extreme armoede en daarmee gepaard gaande ongelijkheid aan te pakken.

ArgentiniëIn Argentinië is er ook heel wat sociale onvrede ondanks een centrumlinkse regering. President Fernández slaagt er te weinig in een breuk te maken met het neoliberale beleid van zijn voorganger Mauricio Macri. Ook in het meest zuidelijke land van het Latijns-Amerikaanse continent laat Covid-19 een spoor van vernieling achter. De economische schade loopt in het land in de miljarden.

De bevolking is er de afgelopen maanden op straat gekomen om een einde te eisen aan de extreme armoede en de daarmee gepaard gaande honger in het land. Bij recente gemeenteraadsverkiezingen moest het linkse blok een zware nederlaag incasseren. Rechtse kandidaten konden licht profiteren van de onvrede die heerste onder de bevolking.

Chili nederlaag voor het pinochetisme en neoliberalismeDe massale acties in Chili hebben in juli geleid tot een proces om de grondwet die nog dateerde uit het Pinochet-tijdperk te herschrijven. Bij de verkiezingen voor de samenstelling van die grondwetgevende vergadering werden de traditionele politieke partijen zo goed als van de kaart geveegd. De grondwetgevende vergadering wil nu de rechten van vrouwen en minderheden opnemen in een nieuwe grondwet. Ook hier kon links op 19 december bij de presidentsverkiezingen een nieuwe overwinning veiligstellen.

Boric, de kandidaat van links, haalde het met ruime voorsprong. De voormalige studentenleider is met zijn 35 jaar de jongste president die Chili ooit heeft gehad. Hij belooft de hervormingen voorgesteld door de nieuw verkozen grondwetgevende vergadering uit te voeren. Ook in Chili kan nu onder blijvende druk van de protestbeweging en een linkse president de weg ingeslagen worden van echte hervormingen voor een sterkere publieke gezondheidszorg en onderwijs.

VenezuelaIn Venezuela kon de PSUV van Maduro een nieuwe overwinning boeken bij de verkiezingen voor nieuwe gemeenteraden en gouverneurs. De politieke oppositie werd zo goed als weggeveegd. Ondertussen kent de dialoog met het grootste deel van de oppositie een succesvol vervolg. Het land blijft wel gebukt gaan onder de gevolgen van de pandemie in combinatie met loodzware sancties vanuit de Verenigde Staten.

Kan Pedro Castillo zijn beloftes waarmaken in Peru?

Het zijn woelige tijden in Peru. Pedro Castillo, een leraar van linkse signatuur werd er onverwacht tot president verkozen. Hij wordt er tegengewerkt door een parlement waarin hij geen meerderheid heeft. Ongegronde beschuldigingen van corruptie en vriendjespolitiek doen er aan de lopende band de ronde. Een aantal van zijn progressieve ministers moesten al opstappen onder zware druk van de economische elites.

In november van dit jaar was er nog een poging om de democratisch verkozen president effectief af te zetten. Ook deze poging liep af op een sisser.

Herstel van toerisme in Cuba?

Cuba kreeg naast de aanhoudende blokkade vanuit de VS een zware economische klap te verwerken met de coronapandemie die in 2021 lelijk huishield op het Caraïbische eiland. Het toerisme viel sinds 2020 zo goed als stil. Een grote ramp wanneer je bedenkt dat de Cubaanse economie voor meer dan 40 procent afhankelijk is van de buitenlandse toeristen.

Een andere troef waarop de Cubanen momenteel volop inzetten is de verdeling van de zelf ontwikkelde vaccins: Abdala en Soberana. Cuba is volop bezig om derde landen te zoeken die de productie kunnen organiseren. Momenteel zijn er al akkoorden met Iran en Venezuela voor de productie. Met landen zoals bijvoorbeeld Canada zijn er gesprekken gaande.

Onafhankelijke koers voor Honduras?

Bij de verkiezingen van eind november werd Xiomara Castro de nieuwe president. Links komt na vele jaren een zeer rechts bewind opnieuw aan zet in het Midden-Amerikaanse land. De nieuwe president liet al uitschijnen een einde te willen maken aan een van de strengste anti-abortuswetten ter wereld. Daarnaast wil ze ook de exclusieve internationale relatie met de VS achter zich te laten.

NicaraguaNet als Venezuela lag dit Midden-Amerikaans land zwaar onder vuur, met een wereldwijde campagne over mensenrechten en eerlijke verkiezingen.

President Ortega en het FSLN wonnen de verkiezingen van november 2021, tot grote woede van de VS die het steevast over de ‘driehoek van de tirannie’ heeft (Cuba, Venezuela en Nicaragua).

Guatemala, Colombia en EcuadorIn Ecuador haalde de ex-bankier Lasso het van de linkse Arauz, ondanks diens overtuigende voorsprong in de eerste ronde. Ook in Guatemala sleepte rechts in 2019 de overwinning in de wacht. Colombia, waar het vredesakkoord met de linkse guerrilla in grote mate dode letter lijkt te zijn, trekt in de lente van 2022 naar de stembus. De uitkomst daarvan is onzeker. Het sociaal verzet was ook in Colombia zeer sterk de laatste jaren.

Tegelijkertijd bleven activisten en syndicalisten het slachtoffer van paramilitaire groepen. Ook in 2021 kwamen daarbij vele tientallen beschermers van de mensenrechten om.

Hoopvol 2022?

Er bestaat natuurlijk geen recept voor een duurzame linkse overwinning. Maar de mobilisatie en organisatie van het volk – zowel voor, tijdens en vooral ook na een verkiezingsoverwinning – spelen wel een doorslaggevende rol. Als de politiek verantwoordelijken vasthouden aan hun beloften en daarvoor op de betrokkenheid en steun van het volk blijven rekenen, is echte en duurzame verandering mogelijk. Het is een complex gevecht, tegen een buitenlandse agressieve supermacht en zijn bondgenoten (lees VS en EU) – die daarbij mediakernwapens inzetten om landen en regeringen bij de ‘goeden’ of de ‘slechteriken’ in te delen – en tegen een binnenlandse elite die haar macht niet gemakkelijk zal afstaan.

Het wordt sowieso een bewogen jaar voor het continent, maar de eerste voortekenen zien er hoopvol uit.