Op 24 februari stemmen de Cubanen – in een klimaat van bedreigingen uit Washington – over het ontwerp van de nieuwe grondwet dat na maanden van discussie – waarin de sociale en maatschappelijke bezorgdheden ruim aan bod kwamen- tot stand kwam.

In de baai van Havana, spuwen enorme cruiseschepen een continue stroom van toeristen uit, die verbaasd een bijzonder stad ontdekken. De hoofdstad wordt gerestaureerd en verandert ook als gevolg van de economische veranderingen die ongeveer tien jaar geleden zijn begonnen. Particuliere restaurants bestaan nu naast de tijdloze staatsbedrijven.

Aan de andere kant van de kust van Oud Havana is het decor van de Nico-Lopez raffinaderij zeker minder glamoureus, maar net zo essentieel voor het grote eiland. Zulma Pila Galvez, de algemeen directeur van dit oliecomplex, zegt dat de fakkel een zichtbare vuurtoren is, ver voorbij de 8 km² van dit bedrijf. Net als in de rest van Cuba hebben de bijna 1.100 werknemers van augustus tot november 2018 drie maanden lang gediscussieerd over de grondwetshervorming, waarvan de nieuwe versie op 24 februari bij referendum moet worden aangenomen. “

Dit is een nieuw proces. Ik ben geboren in 1973 en had nog nooit eerder zoiets meegemaakt. Je ziet hoe werknemers, managers het serieus bestuderen en voorstellen doen”, zegt Zulma van dit overheidsbedrijf dat in 1957-1958 werd opgericht onder de labels Esso en Shell, alvorens genationaliseerd te worden (nvdr: omdat de VS-raffinaderijen weigerden Russische olie te verwerken na de blokkade) op 6 augustus 1960, een jaar na de revolutie.

Noodzaak van een diepgaande loonhervorming”

In de vergaderingen wordt geen verschil gemaakt tussen de interventies van werknemers en managers, maar het was wel nodig om de vergaderingen aan te passen aan de ploegendiensten. Velen hebben schriftelijke bijdragen geleverd. We hebben niet alleen gesproken over wat een staatsbedrijf is, over productie, maar ook over de status van de ‘cuenta propista’-werkers (nvdr: die voor eigen rekening werken)”, zegt Mirtha Otera de Zayas, die in het laboratorium van de raffinaderij werkt.

In totaal namen meer dan 8,5 miljoen Cubanen op een totale bevolking van 11,5 miljoen deel aan de 133.681 bijeenkomsten in bedrijven, werkcentra, districten en universiteiten. Dit waren zeer levendige en verhitte discussies die uitmondden in de opstelling van 783.174 voorstellen, amendementen, toevoegingen, wijzigingen en schrappingen. Binnen de raffinaderij, was ,,het meest besproken aspect het thema van de erkenning van privébezit evenals het naast elkaar bestaan van de staat en de niet-staats economische sectoren,” zegt Kenia Pavon, advocaat en hoofd van de afdeling van de Communistische Partij van Cuba (CCP).

De toekomstige grondwet, die de grondwet van 1976 zal vervangen, zal de hoofdlijnen van de laatste twee CCP-congressen (Cubaanse Communistische Partij) bevatten, die gericht zijn op de “actualisering van het economisch model”. Naast de bevestiging van het “socialistische” karakter van het model, zal de grondwet, naast bedrijven en strategische sectoren van de staat – gezondheid, onderwijs, toerisme – ook coöperaties en gemengde en particuliere ondernemingen erkennen. Terwijl de sociale eigendom overwegend openbaar blijft, zal de accumulatie van privé-eigendom gereguleerd en wettelijk beperkt worden. De bezorgdheid over de particuliere sector, die terrein wint met meer dan 588.000 werknemers, oftewel 13% van de beroepsbevolking, wordt ook verklaard door het voortbestaan van de monetaire dualiteit: de Cubaanse peso (UPC, nationale munt) naast de converteerbare Cubaanse peso (CUC). Dit is een gevolg van de economische blokkade. Er zijn lage lonen en een lage koopkracht, maar er is ook een dikke sociale matras: futiele huren, lage gas-, elektriciteits- en vaste telefoonprijzen, transportsubsidies, rantsoenboekje.”

We moesten duidelijk maken wat de rol van een grondwet is en wat een kwestie van recht is.” In april vindt het congres van de Cubaanse vakbond CTC, plaats. Een van de fundamentele kwesties zal daar die van lonen en prijzen zijn. Vandaar het idee van een alomvattende loonhervorming met hogere lonen maar ook een grotere welvaartsproductie als voorwaarde. Als de lonen en ook de prijzen blijven stijgen, zullen we gewoon meer importeren, en dat zal geen effect hebben op onze eigen economische ontwikkeling”, zegt Marleny Gonzalez Diaz, de algemeen secretaris van CTCHet huwelijk is nu gebaseerd op vrije toestemmingM.b.t. het huwelijk werd het befaamde artikel 68, waarin het “vrijwillige, overeengekomen verbond tussen twee personen (…..) niet weerhouden”, aldus de vakbondsvertegenwoordiger. De debatten erover waren echter nogal gepolariseerd, met niet minder dan 192.408 voorstellen. “

Er was steun en felle kritiek”. Aan het einde van het debat moet er een consensus worden bereikt, anders zouden we twintig jaar lang debatteren. Bepalen wie het recht heeft om te trouwen of niet is een machopositie. Dit artikel is een stap voorwaarts in een grondwet die politiek gezien de meest inclusieve en revolutionaire wil zijn omdat ze niemand uitsluit”, aldus José Cabrera, parlementslid en secretaris-generaal van de Nationale Unie van chemische, mijn- en energiearbeiders. Uiteindelijk bepaalt artikel 82 nu dat “het huwelijk een sociale en juridische instelling is. Het is een van de vormen van familieorganisatie, gebaseerd op vrije instemming en gelijke rechten, plichten en rechtsbevoegdheid van de echtgenoten. “

De variatie in het nieuwe voorstel is gebaseerd op de vervanging van “personen” door “echtgenoten” (…..), waardoor alle personen toegang krijgen tot de huwelijksinstelling”, aldus Mariela Castro, parlementslid en gekend Holebi- en transgenderrechtenactivist als voorzitter van het Nationaal Centrum voor seksuele voorlichting.

Maximum twee ambtstermijnen voor de PresidentEen ander hoofdstuk, dat fel werd bediscussieerd met 74.450 amendementen, heeft betrekking op de duur van het presidentieel mandaat en de leeftijd waarop het kan worden uitgeoefend. “

Sommigen pleitten voor een beperking van de ambtstermijn, anderen waren van mening dat de president het land langer moet kunnen leiden als zijn/haar capaciteiten intact bleven. De minimumleeftijd van 35 jaar werd ook besproken. Er is gekozen voor maximum twee presidentiële mandaten door personen tussen 35 en 60 jaar.

Nieuw is ook de functie van minister-president die nu aan het hoofd van de regering zal staan en op voorstel van de president door de Nationale Assemblee wordt gekozen. Gemeenten krijgen meer macht.

Gisteren nog werd de oproep voor een massaal “ja” herhaald, in het licht van de dreigementen die de Verenigde Staten en hun regionale megafoon: de Organisatie van Amerikaanse Staten, tegen het eiland hebben geuit. Een week geleden beschreef de secretaris-generaal van dit aanhangsel van Washington, het referendum van 24 februari als “onwettig”, waarbij dezelfde semantiek werd gebruikt waarmee de Venezolaanse president Nicolas Maduro vernederd werd. Hun argument luidt dat deze “constitutionele hervorming (…..) niet uit het volk geboren is, maar uit de communistische partij”.

Op zondag wordt dus een historische slag geleverd tussen de grootste macht ter wereld en Cuba. Het geluid van militaire laarzen tegen dat van de stembus.

Cathy Dos Santosl’ Humanité