Nog nooit kwamen zoveel mensen op straat voor klimaatrechtvaardigheid. Toch blijven onze vier klimaatministers kibbelen over een coherent klimaatplan. Na maanden van belgisch klimaatprotest blijft het ver zoeken naar een kordaat beleid. Cuba heeft wel zo’n plan: ‘Tarea Vida’,…… ofwel Plan Leven. Dat plan stippelt uit hoe het land zich de komende 100 jaar (!) zal beschermen tegen de effecten van klimaatverandering. Want voor het eiland is de klimaatcrisis geen verre toekomst, maar harde realiteit.
UrgentieCuba is al decennialang koploper op vlak van duurzame ontwikkeling. VN rapporten erkennen het land als één van de weinige landen die een goeie balans heeft tussen een hoge menselijke ontwikkeling, en een beperkte ecologische voetafdruk. Het eiland heeft bijvoorbeeld één van de meest geavanceerde systemen ter wereld van biologische stadslandbouw. Stadstuintjes produceren 90 procent van alle groenten en fruit én mogen bij wet geen chemische pesticiden gebruiken.
Helaas houdt het klimaat daar geen rekening mee. De grootste uitdaging voor het eiland is de stijgende zeespiegel. De Caraïbische Zee dringt de Cubaanse zuidkust binnen met 1,2 meter per jaar. In 2050 zullen een vijftal zuidelijk gelegen kustdorpen van de kaart geveegd zijn. In 2100 zijn dat er 122. Het aantal intense orkanen die Cuba raakten, verdubbelde tussen 1971 en 2010. Deze orkanen duwen zeewater verder landinwaarts en vervuilen zo kustwateren en akkerland. Ook is meer dan de helft van Cuba’s grondgebied geconfronteerd met middelmatige of ernstige droogteproblemen.
Tarea VidaHet Cubaanse klimaatplan ‘Tarea Vida’ ging pas echt van start in 2017 en heeft de ambitie om Cuba voor te bereiden op de effecten van klimaatverandering in de komende eeuw.
Op korte termijn stelt het plan de bescherming en heraanleg van mangrovebossen prioritair. Deze ‘waterbossen’ slaan tot wel vier keer meer CO2 op dan andere tropische wouden. Bovendien zijn ze een natuurlijke bescherming van de Cubaanse kusten. Cuba organiseerde de voorbije jaren verschillende ‘plant’-brigades die 36.000 hectare mangrovebos aanplanten. Deze bossen beschermen is geen evidente keuze. De bevolking gebruikt namelijk mangrove als brandstof en medisch gebruik. Er is dus ook nood aan een mentaliteitsverandering bij lokale overheden en bij de bevolking.
Door het indammen van rivieren om drinkwatervoorziening bij de Cubanen gemakkelijker te maken, kwamen mangroves in gevaar. Wat dus goed kan zijn voor de mens op korte termijn, kan schade veroorzaken op lange termijn. Cubaanse overheden zien dit nu in. Het herstellen van het kwetsbare ecosysteem, beschermt de bevolking tegen de gevolgen van klimaatverandering, maar zal ook de biodiversiteit terug doen toenemen. Gezonde mangroves zijn een habitat voor heel wat inheemse Cubaanse fauna en flora.
Wat in het plan vooral in het oog springt, is het verbod op de bouw van huizen in bedreigde kustgebieden en een planning van de verhuis van ganse kustgemeenschappen. Dit laatste is toch wel één van de zwaarste taken die de Cubaanse overheid zichzelf heeft opgelegd. Het betekent bewustmaking en vorming van de mensen in die dorpen, want je thuis laat je nooit makkelijk achter. Het betekent ook dat de bewoners moeten betrokken worden bij de planning van hun verhuizing.
LangetermijnvisieDe langetermijnvisie staat in schril contrast met het beleid van kapitalistische landen, die zich al te vaak laten leiden door multinationals voor wie kortetermijnwinsten belangrijker zijn. Zij hebben geen belang bij een desinvestering van hun fossiele industrie of bij grootschalige initiatieven voor milieubehoud. In Cuba hebben diezelfde multinationals veel minder vrijspel en kijken beleidsmakers vooral naar de behoeften van de bevolking.
Een voorbeeld: hoewel heel wat landen, neem Nederland en België, weten dat hun kusten heel erg fragiel zijn, geven ze bouwpromotoren toch vrijspel om nog meer te bouwen aan de kust. Het is de economie die de politiek commandeert en bouwpromotoren hebben geen direct belang bij een bouwstop of bij bescherming van de kusten. Op Cuba, daarentegen, bepalen de beleidsmakers hun beleid door de behoeften van de bevolking en niet door de private winst.
Wetenschappelijk onderbouwdHet plan krijgt wereldwijd erkenning voor de wetenschappelijke basis en de belangrijke rol die Cuba’s eigen wetenschappers krijgen in het overheidsbeleid. De Cubaanse overheid investeert al meer dan 50 jaar in haar mensen. Hoewel Cuba slechts 2 procent van de totale bevolking van Latijns-Amerika bedraagt, heeft ze wel 11 procent van haar wetenschappers.
We zien hier een heel ander verhaal dan dat van Cuba’s grote buur de Verenigde Staten, waar de Trump-administratie klimaatverandering zelfs ontkent en het wetenschappelijk departement er rond definanciert.
Elders: gevaar voor rampenkapitalismeHet klimaatplan van Cuba is gericht op wat ze in de literatuur ‘adaptation (aanpassing) noemen: maatregelen die gebaseerd zijn op het verminderen van de kwetsbaarheid voor de gevolgen van de klimaatverandering. Cuba beseft dat er meer dan ooit moet werk gemaakt worden van het drastisch verminderen van de uitstoot van broeikasgassen, maar dat we tegelijkertijd ook moet beginnen plannen hoe we het hoofd bieden aan extreme klimaatfenomenen, zonder de ongelijkheid te laten toenemen. Cuba heeft vanaf het begin van de Cubaanse revolutie ingezet op het streven naar een gelijke samenleving, dus de mantra die hier gebruikt wordt ‘we zitten allemaal in het zelfde schuitje’ gaat daar misschien wel op, maar dat is eerder een uitzondering op de regel.
Want in andere landen van het Zuiden worden klimaatcrisissen misbruikt door de heersende klasse om een extreem neoliberaal beleid door te drukken van exploitatie, discriminatie en zelfs militarisering. Naomi Klein, labelde dit als rampenkapitalisme: over hoe de toch al rijke en machtige mensen systematisch de pijn en het trauma van collectieve schokken – zoals natuurrampen – uitbuiten om een nog ongelijkere en ondemocratische samenleving op te bouwen.
Laten we eens naar Puerto Rico kijken, een Caraïbisch buureiland van Cuba, dat had kunnen zijn wat Cuba nu is: een soevereine staat. Puerto Rico daarentegen heeft zich nooit kunnen bevrijden van het juk van de VS.
Het kwam de Noord-Amerikaanse en plaatselijke elite beter uit om het eiland niet aan te passen aan toenemende superstormen en verwoestende klimatologische fenomenen. Het aantal doden na de passage van orkaan Maria vorig jaar, liep op van 64 naar bijna 5.000. Dit komt omdat het eiland bijna een jaar zonder elektriciteit zat. Geen enkele industrie of ziekenhuis kan zonder functioneren. Ook het onderhoud en levering van drinkwater komt in gevaar.
Puerto Rico heeft torenhoge schulden en wordt momenteel geleid door een board van Noord-Amerikaanse financiële experten. Het eiland kon van haar schuldeisers slechts hulp krijgen in de vorm van een lening. Je kan bijna spreken van een regelrechte genocide op het Puerto Ricaanse volk.
Maar dat komt de VS eigenlijk goed uit. Puerto Rico blijft een belastingparadijs en productie atelier (tot voor kort werd de helft van de medicijnen, die in de VS verkocht worden, geproduceerd op het eiland). En als het land leegloopt, dan is er meer ruimte voor golfresorts, voor VS-bedrijven, etc …
De strijd tegen de klimaatverandering is urgent, is broodnodig, en mag niet op de kortetermijn gericht zijn. Er moet een plan zijn om ons preventief te beschermen, maar ook om ons aan te passen aan de realiteit. En dat plan moet sociaal rechtvaardig zijn. Anders zijn het de meest begunstigden in onze samenleving die de klimaatverandering overleven. We moeten dit van onze overheden hier ook eisen. Cuba’s klimaatplan kan daarvoor een insprirerend voorbeeld zijn.
Steun het Cubaans Klimaatplaen en bestel de Paaseitjes van Cubanismo.be en Viva Salud