Het coronavirus bereikte half maart Cuba. De lockdownmaatregelen hebben uiteraard een impact op onze lokale partner Centro Felix Varela. Zij zetten hun klimaatnetwerk en unieke methodologie in tegen deze epidemie.

Julie Steendam, Cubanismo.be lid die momenteel in Cuba verblijft, had een online interview met twee van hun vrijwilligers.

Centro Felix Varela (CFV) versterkt kwetsbare gemeenschappen over heel Cuba door te focussen op twee thema’s: het promoten van vreedzaam samenleven en het beschermen van de leefomgeving. Ze brengen daarvoor verschillende bestaande organisaties samen die zelf al een grote terreinkennis hebben maar nog niet rond die specifieke thema’s werken. Het gaat om verenigingen van ouderen, leerkrachten en lokale besturen. Binnen het Cubaanse klimaatplan hebben ze de taak om hun medeburgers bewust te maken van de risico’s van klimaatverandering.

Onze partner gebruikt hiervoor de methode ‘Mapa Verde’. Tijdens workshops maken kinderen, ouderen, vissers, kleine zelfstandigen, … elk hun eigen kaart van hun buurt. Doorheen discussies en brainstorms identificeren ze de mooiste plekjes zoals de beste plaats om te gaan zwemmen of een leerrijke historische site en de minder mooie zoals vervuilende afvoerbuizen van fabrieken, rondslingerend vuilnis, pleintjes waar het ’s nachts gevaarlijk is en overstromingsgebieden. Deze ‘groene kaarten’ zijn een pedagogisch middel voor zowel buurtnetwerken als lokale besturen. In een volgende stap analyseren ze de kwalijke gevolgen. Zo is vervuild stilstaand water een broeihaard voor ziekte-overdragende muggen, en leidt luchtvervuiling tot ademhalingsproblemen.

Nu gebruiken lokale besturen en vrijwilligersgroepen deze methodologie en kennis om de risicogebieden voor coronabesmetting te identificeren en de bevolking te informeren. De kaart toont plaatsen waar mensen gewoonlijk dicht bij elkaar zijn, zoals markten en appartementsgebouwen, of waar veel kwetsbare mensen, zoals ouderen, wonen.

Ik sprak via whatsapp met een vrijwilligster van CFV uit Alamar in Oost-Havana en Barbara, een vrijwilligster uit San Cristobal, in het binnenland van de westelijke provincie ArtemisaWat is het effect van het coronavirus op het mapa verde netwerk?

Er zijn positieve en negatieve gevolgen. De meeste groepen van ‘mapeadores’ zijn in scholen en die zijn sinds eind maart gesloten. Zij kunnen hun kaart tegen juni niet afwerken. Ook zijn alle andere publieke activiteiten afgelast en kunnen onze maandelijkse coördinatievergaderingen niet doorgaan. We blijven in contact via whatsapp, telefoon en e-mail, maar niet iedereen heeft toegang tot internet of een smartphone.

Het hoofdkantoor van Centro Felix Varela bevindt zich in een buurt die in volledige quarantaine is. Gelukkig zijn er tot nu toe nog geen mensen ziek in ons netwerk. Er is wel een oudere vrouw die besmet werd door haar dochter die op bezoek kwam uit het buitenland.

Het positieve is dat we bijleren. Zo kwamen we tot de conclusie dat er nieuwe icoontjes moeten komen op de kaarten, zodat ze ook sociale problemen aantonen. We hebben al geëxperimenteerd om deze methode te gebruiken tegen gendergerelateerd geweld. We willen ook een icoon creëren dat herstel symboliseert, om ook dit te kunnen opvolgen tijdens en na rampen.

Dankzij onze ‘mapas verdes’ weten we waar de meest kwetsbare zones zijn. Die informatie is nu opgenomen in officiële preventieplannen. Een andere ervaring die nu zijn nut bewijst, zijn gerontologische groene kaarten die de kwetsbaarheden van ouderen in hun wijk visualiseren.

We hebben nooit een situatie als de huidige meegemaakt, maar er zijn wel oefeningen geweest met epidemiologische groene kaarten in Edesio Perez en Manicaragua. We moeten deze ervaringen verder uitwerken, want klimaatverandering zal ook voor epidemieën zorgen.

In San Cristobal helpen we mee om de bevolking te informeren en mondmaskers te verdelen. We weten dat heel veel mensen er zelf thuis maken en dat is bij ons niet anders. We staan ter beschikking van de wijkcomités om te helpen waar we kunnen.

Hoe is de situatie in je buurt?

Oost-Havana is nog niet zo zwaar getroffen. In de hoofdstad zijn er in de wijken Plaza, Cerro, Oud-Havana en centrum Havana het hoogste aantal besmettingen. Net als bij de gevaren van klimaatverandering merken we nu dat er in het hele land een probleem is met de risicoperceptie. Dagelijks wordt de bevolking geïnformeerd en er is een goede sfeer van samenwerking tussen alle instellingen, zelfstandigen en sociale organisaties. Ze hebben allemaal hun werking aangepast om zo nuttig mogelijk te zijn en de afzondering te bevorderen. Daarnaast bestraffen de ordediensten zij die de maatregelen niet respecteren.

Op welke manier is de gezondheidssector betrokken bij jullie werk?

Gezondheid moeten we zien als algemeen welzijn, in Cuba hebben we het dus eerder over volksgezondheid. Iedereen moet meedoen: het middenveld, overheden, de handel, de landbouw, de instellingen die erop toezien dat de regels worden nageleefd, ordediensten, het leger, atleten, sociaal werkers, elk type bedrijf, universiteiten en hun studenten, …De wijkcomités en geneeskundestudenten doen dagelijks hun ronde door de straten en kloppen aan bij buurtbewoners om te vragen naar hun gezondheidstoestand. De policlinico’s [een soort van wijkgezondheidscentrum met primaire en secundaire zorg, red] doen al het mogelijke. Verpleegkundigen en huisartsen bezoeken mensen met een medische voorgeschiedenis ook vaker.

Thuis zitten is niet gemakkelijk. Welke initiatieven zijn er om de mentale gezondheid te beschermen?

In de geschreven pers, op radio, televisie en sociale media zijn nu programma’s en teksten die tips geven over hoe om te gaan met deze periode van afzondering. Ze geven tips over routines, sportoefeningen, handwerkjes, spelletjes met het gezin en voor kinderen, fotografieopdrachten en andere wedstrijden. Professionelen gebruiken richtlijnen om angstgevoelens te verminderen.. Er zijn nieuwe types van informatieve, muziek- en amusementsprogramma’s op tv. Op Facebook is er ook een groep die nieuwe en simpele recepten deelt. Je kan films en series downloaden op je gsm en leerlingen krijgen via virtuele proffen huiswerk, die ook de rest van de familie betrekken.

Dit interview werd afgenomen door Julie Steendam die momenteel in Cuba verblijft. Je kan haar volgen via haar blog Eeuwige Zee.

Samen met de Coördinatie voor de opheffing van de blokkade tegen Cuba roepen we ook op om jouw solidariteitsboodschap naar Cuba te sturen. Dat kan online hier waar je ook getuigenissen van Cubanen kan lezen en bekijken.