Trump stuurt troepen naar de grens met Mexico. De president is vastberaden om een karavaan migranten uit Centraal-Amerika te stoppen aan de grens. Maar waarom wagen duizenden mensen uit Honduras de lange tocht, met gevaar voor eigen leven? Bekijk hier een korte video “Ik weiger de term migratie te gebruiken. Het gaat hier over gedwongen ontheemding”, zegt Samuel Zelaya. Hij werkt bij de Hondurese gezondheidsorganisatie ALCISAHO. “Mijn landgenoten zijn radeloos. De uitzichtloosheid van het geweld en de economische en politieke malaise dwingt hen om te verhuizen.”De hoofdoorzaak voor de trek naar het noorden is het geweld. Velen vrezen voor hun eigen leven of voor dat van hun kinderen. Het is geen toeval dat de eerste karavaan vertrok uit San Pedro Sula, een Hondurese stad die wedijvert voor de titel van gevaarlijkste stad ter wereld. Niet alleen is het moordcijfer er hoog, de bevolking staat dagelijks bloot aan afpersingen en overvallen door mara’s. Dat zijn jongerenbendes die de controle over de grootsteden hebben overgenomen en een waar terreurbewind installeerden. “het geweld is de hoofdreden om te vertrekken”, vertelt Samuel Zelaya. “Honduras is het derde gevaarlijkste land van het continent en staat in sommige oplijstingen zelfs hoger dan landen die officieel in oorlog zijn. Maar het structurele geweld versterkt ook de economische uitzichtloosheid.” Werkloosheid, mara-belasting en natuurrampenEconomisch kent Honduras een moeilijk jaar. Geschat wordt dat 62% van de actieve bevolking werkloos is, in de informele sector werkt of minder dan het bijna onleefbare officiële minimumloon verdient. De informele sector situeert zich hoofdzakelijk in de buurten die gecontroleerd worden door de mara’s. Het zijn net die mensen die vaak slachtoffer worden van afpersingen. De criminele jeugdbendes heffen een ‘marabelasting’. Wie weigert te betalen wordt uit de weg geruimd.

Een medewerkster van een bevriende organisatie kan daarover meespreken. Haar partner had een zaak in de stad San Pedro Sula. Toen ze weigerde om de mara-belasting te betalen werd de zaak overvallen en het koppel met de dood bedreigd. In een week tijd sloten ze de zaak, haalden ze het huis leeg en verhuisden ze naar de andere kant van de stad. Naast het trauma is het incident ook een economische opdoffer voor het gezin. Hun verhaal is symbolisch voor wat honderdduizenden Hondurezen dagelijks meemaken. Het bevestigd ook wat Samuel Zelaya zegt: het geweld heeft ook een economische impact.

Alsof dat nog niet genoeg, is de levensduurte in Honduras dit jaar sterk gestegen. De droogte in het voorjaar met mislukte oogsten en de recente overstromingen maken het plaatje af. Veel Hondurezen zien geen uitweg meer.

FOS werkt in Honduras samen met middenveldorganisaties die opkomen voor waardig werk en betere leefomstandigheden. Zij pakken de onderliggende oorzaken van de migratie, de zogenaamde pushfactoren, aan. Daarvoor is ook politieke verandering nodig en daar knelt het schoentje.

Na de staatsgreep in 2009, kende Honduras twee frauduleuze verkiezingen. Tijdens de presidentsverkiezingen van 2017 legde president Juan Orlanda Hernández het tellen plots stil. Nochtans was slechts de helft van de stemmen waren geteld. De reden? Hij zag zijn meerderheid in gedrang komen. 72 uur later bleek de achterstand van 5% van de stemmen omgezet in een voorsprong van 1.5%. Statistisch haast onmogelijk. De Hondurezen trokken de straat op. Maar de tientallen doden en honderden gewonden en politieke gevangenen ten spijt, de president bleef in het zadel.“Dat vergroot alleen maar de frustratie”, legt Samuel Zelaya uit. “We hebben het gevoel dat ons alle instrumenten ontnomen worden om het tij te keren. Ondanks die nederlaag blijven we met het middenveld mobiliseren tegen het neoliberaal, dictatoriaal beleid en voor sociale verandering. Maar de regering heeft geen oren naar onze verzuchtingen. Veel Hondurezen zien geen enkele mogelijkheid op verbetering meer in dit land en beslissen dan maar om hun geluk elders te beproeven.” GevolgenDe migrantenkaravaan heeft heel wat reacties losgemaakt. Naast het sturen van troepen naar de grens, dreigt Trump de hulp aan Centraal-Amerikaanse landen drastisch te verminderen omdat ze in zijn ogen onvoldoende deden om de karavaan te stoppen. Niet dat de Amerikaanse hulp de afgelopen decennia veel bijgedragen heeft aan positieve structurele veranderingen in Latijns-Amerika, integendeel. Maar alle steun stopzetten, zal de structurele oorzaken waarom mensen vluchten ook niet wegnemen.

Niet alleen Trump, die zijn campagne bouwde op het anti-migrantenstandpunt, maar ook de Hondurese overheid reageerde nerveus op de karavaan. Zij lijden zwaar gezichtsverlies en beschuldigen nu de oppositie van het organiseren van de migratiebeweging. Men sprak zelfs denigrerend over de migranten die op vlucht zijn van systeemcrisis in Honduras.

De karavaan maakte ook heel wat los in de buurlanden. El Salvador en Guatemala kampen met een gelijkaardige sociale crisis als Honduras. Duizenden Salvadoranen en Guatemalteken vervoegden de karavaan die uit Honduras vertrok. En ondanks dat de Guatemalteekse en Mexicaanse overheid buigen voor de druk van Trump om de migranten tegen te houden, zijn er ook signalen van hoop. “Ik ben geraakt door de grote solidariteit van de bevolking in Centraal-Amerika”, zegt Edgardo Chevez. Hij is actief bij middenveld organisatie OCDIH. “Zodra de karavaan vertrok uit San Pedro Sula stroomden mensen toe om water en voedsel uit te delen, of eenvoudigweg om de migranten aan te moedigen. Mensen stonden langs de kant te bidden voor hun veiligheid en gezondheid. Maar wat mij meest ontroerde was dat we ook in Guatemala en Mexico dezelfde taferelen zagen. De solidariteit tussen de mensen staat gelukkig in schril contrast met de kilheid van onze regeringen. Dat geeft ons hoop als middenveld.”FOS