Terwijl de COVID-19-pandemie wereldwijd een onevenredig groot deel van de kansarme bevolking treft, heeft de Cubaanse “mensen boven winst” – aanpak vele levens gered – zowel op het eiland als daarbuiten. Vanaf het begin is de aanpak van Cuba holistisch en geïntegreerd geweest.

De aanpak van Cuba is een van de meest gerespecteerde ter wereld. Het wijdverbreide vertrouwen in het wetenschappelijk onderbouwde beleid van de Cubaanse regering, de berichtgeving in de media en het vrijwilligerswerk zijn belangrijke redenen waarom Cuba het virusreproductiecijfer onder controle heeft kunnen houden totdat de massavaccinatie begon. Het in geldnood verkerende Caribische eiland wou eind 2020 open gaan voor vakantiegangers en kende daarna wel veel hogere besmettingscijfers.

De gezondheidsdeskundigen combineren internationale klinische tests van hun kandidaat-vaccins met massaproductie. Cuba is, buiten Brazilië dat het niet doet, het enige Latijns-Amerikaanse land met de capaciteit om in eigen land een vaccin te produceren. Cuba wil eerst zijn bevolking ermee beschermen en vervolgens zijn vaccins weggeven of verkopen aan het buitenland.

Voordat het virus in Cuba arriveerde, bereidde het land zich voor op basis van beste praktijken uit Azië en de eigen expertise met besmettelijke ziekten.

Buiten de grenzen van Cuba nam de medische diplomatie het over. Cuba’s Henry Reeve Medical Brigade heeft de pandemie in ten minste 37 landen bestreden en is genomineerd voor een Nobelprijs voor de Vrede. Toen COVID-19 het cruiseschip MS Braemar deed stranden, stond alleen Cuba toe dat het aanmeerde.

De reactie van veel landen op de pandemie is daarentegen lukraak geweest, waarbij goed gefinancierde lobbygroepen die restaurants en farmaceutische bedrijven vertegenwoordigen, om maar twee sectoren te noemen, buitensporig veel invloed hebben uitgeoefend. De schommelende voortplantingssnelheden van het virus hebben ontwrichtende en dure bestrijdingsmaatregelen noodzakelijk gemaakt en geleid tot ziekte en sterfgevallen. De media, academici zoals Helen Yaffe, Emily Morris en John Kirk en niet-gouvernementele organisaties zoals Havana en het in Oakland gevestigde Medicc hebben het Cuba’s navolgenswaardige gezondheidssysteem al lang gedocumenteerd.

Hard werken, harde wetenschapDe zorg in Cuba is universeel, onderzoek en opleiding zijn robuust en de bestrijding van ziekten en rampen is goed georganiseerd. De openbare gezondheidszorg is gecoördineerd tussen onderzoeksinstituten en centra voor ziektebestrijding, tot en met verspreide lokale buurtklinieken. Cuba heeft ook een alfabetiseringsgraad van bijna 100 procent, met veel aandacht voor wetenschap, technologie, techniek en wiskunde (STEM).

Cuba’s prestaties zijn het resultaat van hard werken en harde wetenschap in een systeem zonder winstoogmerk. Het vertrouwen van de bevolking werd verdiend door wetenschappelijk onderbouwde campagnes tegen hiv, ebola, knokkelkoorts en het zika-virus. Landen die goed op de pandemie hebben gereageerd, hebben duidelijk en transprant met hun bevolking gecommuniceerd. Cuba heeft een traditie van een veelzijdige berichtgeving aan het publiek.

De directeur epidemiologie van het land is door zijn dagelijkse nieuwsberichten een vertrouwd expert in elk huishouden geworden. Elke dag om 9 uur ’s ochtends spreekt een zittende en gemaskerde Dr. Francisco Durán het publiek rechtstreeks toe, waarbij hij elk sterfgeval opmerkt en betreurt, de verspreiding en behandeling van ziekten beschrijft, vragen van kijkers beantwoordt en streng adviseert om preventieve maatregelen te blijven nemen.

De bekende psycholoog Manuel Calviño bespreekt onderwerpen als zelfdiscipline en positief denken. In vrolijker spotjes zijn bekende acteurs te zien die oproepen tot standvastigheid en groepen die bezig zijn met de gezondheidsprotocollen.

In tekenfilms worden boze “rode gemeneriken” verdronken door handen te wassen en geblokkeerd door gezichtsmaskers, animatiehelden vieren de Internationale Dag van de Arbeid vanaf hun balkon, jongeren blijven thuis om hun grootouders te beschermen en gezinnen spelen samen binnen. Het covidproof 42e Internationale Festival van de Nieuwe Latijns-Amerikaanse Cinema bracht in zijn promotievideo geanimeerde medische adviezen. Alom verkondigde, gezongen en gedanste slogans zijn onder meer “

Cuba voor het leven, met een nieuwe (gemaskerde) glimlach”. Maskers dragen is populairIk ondervroeg inwoners van Havana online en later persoonlijk toen ik in december en januari in Cuba was. De meesten gaven aan maskers te dragen om “anderen en mezelf te beschermen”. Hoewel het dragen van maskers elders veelvuldig is gepolitiseerd, heeft Cuba het dragen van maskers in maart 2020 verplicht gesteld en onmiddellijk instructies gegeven over hoe je ze thuis kunt maken.

Terwijl in veel landen vrijwilligers moeite hadden om manieren te vinden om zich nuttig te maken, kwamen in Cuba alle organisaties zoals buurtcomité’ s en universiteiten snel in actie. Studenten geneeskunde zijn van deur tot deur gegaan om symptomen op te sporen. Studenten informatica hebben nuttige apps ontwikkeld en medisch personeel ondersteund in hun studentenhuizen die nu quarantainecentra zijn geworden. Het noodzakelijke werk werd gedaan, terwijl de publieke steun de pandemieaanpak consolideerde. De initiële besmettingscurve werd al snel gekeerd.

Steunend op de individuele verantwoordelijkheid van zijn goed opgeleide burgers, ging Cuba aan het einde van het vakantieseizoen over op een “nieuw normaal”. Toeristen trokken naar afgelegen badplaatsen en expats naar de huizen van hun familieleden. De hotels volgen nauwgezet de gezondheidsprotocollen – snelle PCR-tests, maskering, sanitaire voorzieningen en sociale distantie.

Maar die familiebezoeken leidden toch tot uitbraken, zoals ze wereldwijd hebben gedaan. Sommige bezoekers, die vaak uit gebieden kwamen met hoge besmettingspercentages en waar de wetenschap ontkend wordt, zoals Miami, overtraden de vereiste protocollen: een PCR-test met een negatief resultaat bij aankomst, een vijfdaagse quarantaine thuis en nog een negatieve PCR-test voordat ze zich onder de mensen begaven.

Pandemie heeft veel gekostAlle indicatoren wijzen erop dat Cuba zijn beperkte middelen efficiënt heeft aangewend voor het algemeen belang. Maar in combinatie met de door Trump verscherpte blokkade, koste de pandemie en de daaruit voortvloeiende duik in het toerisme heel veel. Gevolg is schaarste aan betaalbaar voedsel en consumptiegoederen, stijging van de kosten van levensonderhoud, nog versneld door een monetaire eenwording die lang werd uitgesteld, … de Cubanen hebben het niet makkelijkHet aantal dagelijkse covidbesmettingen schommelt nu rond de 850, vergeleken met 42 op 15 november 2020 – net voor de heropening van de luchthaven van Havana. Hoewel de curve weer vlak is geworden – de exponentiële groei is voor de tweede keer tot stilstand gekomen – staan medisch personeel en voorraden onder druk.

Tegen deze achtergrond is er echter Cuba’s vooruitgang op het vaccinatiefront. In deze halsbrekende race voert Cuba tegelijkertijd fase 3 van de internationale klinische proeven uit met Soberana 2 en, Abdala, met een robuuste productie van deze kandidaat-vaccins. Er wordt ook verder gewerkt aan Soberana 1 en Mambisa. Met het oog op COVID-19-varianten en herinfecties wordt nu een booster Soberana Plus ontwikkeld.

Als Cuba’s vaccinatieprogramma een succes wordt, zal het land zijn bevolking, ondanks enorme moeilijkheden, opnieuw hebben verzorgd door in eigen land een vaccin te produceren en toe te dienen en dit vervolgens met de wereld te delen. Veel door de markt gedreven, rijke landen in het Noorden van de Wereld, waaronder Canada, staan er niet zo goed voor. De toegang van Cuba tot internationaal geproduceerde vaccins was hoogst onwaarschijnlijk als gevolg van de blokkade door de VS. Hun besluit om dan maar eigen vaccins te maken, zal waarschijnlijk veel vruchten afwerpen.

The Conversation