Twaalf jaar na de start van “Operatie Wonder” vertellen ze aan Granma hoe het allemaal begon.

Toen de telefoon ging op 9 juli 2004 was dokter Belkys sinds maanden in ‘Saint Kitts and Nevis’, het kleinste (ei)land van het Amerikaanse continent.

De telefoon bleef rinkelen tot ze opnam. Iemand aan de andere kant van de lijn zei dat ze snel haar spullen moest bijeenzoeken en terugkeren naar Cuba. Ze moest die zelfde nacht of ten laatste de volgende morgen nog vertrekken. Die iemand legde niet uit waarom. Het was al over achten.

Tegen 9 uur had Belkys gespannen alles al ingepakt. Zij dacht dat er thuis iets gebeurd was, dat er iemand ziek was geworden. Even later had zij dit idee al verdrongen. Mogelijks had zij een medische fout gemaakt, had ze iets verkeerd gedaan tijdens één van de vele oogoperaties; misschien zouden ze haar van de missie halen…“Stel je dat voor, dat hij ons dat vroeg!” roept Marcelino Ríos Torres 12 jaar later uit, “voor ons was het vanzelfsprekend een eer dat Fidel zich tot dit instituut, deze plaats richtte”…”en ja, ik zocht snel twee collega’s: onderdirecteur Reinaldo Rio en dokter Eneida die van wacht was. En we gingen in een kantoortje zitten…” In zijn rechterhand had Fidel een glas water. Hij zat neer, dronk en zette het glas op de tafel. Hij keek Marcelino aan. Hij steunde zijn hoofd met zijn linkerhand. Op iets meer dan een meter afstand zag de nerveuze Eneida Pérez Can¬delaria het olijfgroene uniform, de hoge laarzen, het grijze haar en baard. Eneida zat in een blauwe zetel met haar benen eronder gekruist.“Niemand van ons wist wat de Comandante ons bracht. Ik herinner me dat hij over cijfers ed. begon te praten. Vijftig, 700 operaties. En ik antwoordde: “700 operaties doen wij per week.” Eneida was in 2004 één van de zeven Cubaanse oftalmologen die de ‘Blumenthal’ berheersten: een nieuwe chirurgische techniek voor de behandeling van cataract.

Belkys Rodríguez Suárez beheerste die ook. Omdat Fidel de zeven bijen wou, liet hij haar dringend terugkomen uit Saint Kitts and Nevis.***Op 10 juli, om 7:00 ‘s ochtends arriveerden de eerste 50 Venezolanen in La Ceguera. Eén uur later verrichten we de eerste operatie.***Op zaterdag 10 juli, arriveerde Belkys Rodríguez Suárez Belkys in Havana. ’s Maandags vervoegde zij de ploeg chirurgen, zij aan zij met de zes andere specialisten. ’s Maandags hadden zij onder hun zeven al 90 operaties gedaan.“Fidel vroeg ons of we meer konden opereren. Ik zei hem: “hoe,… méér? Eigenlijk wisten we het niet…. Het begon te groeien. Er kwamen er nog, en nog en nog… en ik dacht dat dit niet zou stoppen.”

“De vraag van Fidel was of we 50 patiënten per dag konden opereren en uiteindelijk konden we er samen op één dag tot 500 aan” verduidelijkt Rios Torres. “Toen de toevloed van patiënten begon moesten we twee groepen chirurgen hebben. We zochten naar de zeven beste oftalmologen van het land, omdat wij zeven niet volstonden.”Het “proces Blumenthal” bestaat uit verschillende stappen: de operatiezone desinfecteren; verdoven; in de sclera (het witte bovendeel van het oog) een kleine incisie maken van ongeveer 4 à 6 mm; de staar losmaken en naar voren brengen en dan verwijderen door de kleine sclerale tunnel; de mogelijke residu’s die zich kunnen vastzetten op het lenskapsel nog verwijderen…“De eerste groep”, zegt Rios Torres, “kwam binnen om zeven uur ’s ochtends, en kon het operatiekwartier verlaten op gelijk welk uur van de ochtend. Eén enkele chirurg opereerde tussen de 60 en 70 patiënten.”…nadien wordt hyaluronzuur toegediend om ernstig letsel te vermijden; dan door de incisie een lens intra-oculair inbrengen (deze lens laat toe dat het licht door de retina passeert, en dat die zich correct kan focussen); opnieuw de mogelijke resten schoonmaken; en tenslotte het hechten van het wondje …

In 2004 duurde een cataractoperatie dankzij deze techniek tussen de 10 en 15 minuten. In 2004 kostte een cataractoperatie in New York meer dan 5000 dollar. De Operatie Milagro maakte het mogelijk dat op het einde van september 2004 meer dan 14000 behoeftige personen (gratis) het zicht terugkregen.***Voor ons was het als een spel, als een oefening….het was begin juli, en we waren fysiek uitgeput, omdat we in augustus normaal gezien met vakantie gaan, na een volledig werkjaar. Maar we namen het sportief op, met enthousiasme.”Begin juli 2016 vertelde dokter Eneida dit in het kleine salonnetje waar de ontmoeting met Fidel toen plaats had. En ze vertelde het, de benen gekruist onder een zetel.“Er zijn duizenden anekdotes. Ouders die hun kinderen nog nooit gezien hadden. Kinderen die nog nooit hun ouders gezien hadden, omdat ze van bij de geboorte cataract hadden, dat valt niet zo frequent voor, maar het gebeurt. Oudjes zonder middelen. Omdat deze patiënten de rekening in een privé-instelling niet zouden kunnen betalen hebben zij geen toegang tot gezondheidsdiensten. Terwijl Eneida praat wandelt Belkys door de kamer. Zij zet zit terug aan de tafel waar een foto staat van Fidel met het glas in de hand. Haar gsm belt, zij antwoordt maar zegt dat ze voor het ogenblik niet kan antwoorden. “Voor ons” zegt ze “was het iets anders. Wij zijn er rijker van geworden als ploeg. En het plezier van het samenwonen, we waren gehuisvest in huizen dichtbij waar alle faciliteiten voorzien waren om ons toe te laten ons enkel bezig te houden met opereren… Je wist niet welke patiënt het was, en dat was ook niet belangrijk. Het was mooi te weten dat iemand het zicht terug kreeg door iets wat jou 10 tot 15 minuten werk had gekost”.“Wij waren ook veel jonger toen” grapt Eneida “kan je jezelf inbeelden dat we dit (Operatie Milagro) nu zouden opstarten”. “Dat zou niet gelachen zijn”. Toch lachen ze samen.

Dokter Juan Raúl Hernández Silva, één van de zeven komt binnen. Hij was de eerste oftalmoloog die opereerde in Venezuela, in 2005, toen de eerste centra van de missie “Operación Milagro” werden geopend. “Het was mooi” zegt hij. “Het maakte ons volwassen als dokters. Omdat, zelfs al hadden wij op dat moment al enige ervaring, de intensiteit van het programma een professionele uitdaging van formaat was. Het hielp ons te groeien. Ieder gebaar van dankbaarheid van een patiënt gaf ons meer zin om door te gaan…”

“Maar we waren zo jong!” Eneida lacht nog altijd. Zij lijken er zich niet van bewust dat zij geschiedenis hebben geschreven. Of ze zijn het wel en de geschiedenis is voor hen een training. Iets wat iemand 10 of 15 minuten kost, en iemand anders die het nooit zal vergeten.

Granma