Door in Venezuela de kant te kiezen van Juan Guaidó opteert Europa voor de confrontatie, zegt Joren Janssens, Doctoraat­student Geschiedenis (KU Leuven), lid van Encuentro, Belgisch Latijns-Amerika Netwerk. In plaats van resoluut voor Guaidó te kiezen, zou Europa beter rekening houden met Maduro en zo zijn rol van bemiddelaar spelen.

De Venezolaanse president Nicolás Maduro verwierp zondagnacht het ultimatum van enkele Europese landen om nieuwe presidentsverkiezingen uit te schrijven. In de Verenigde Staten klinkt intussen de oorlogstrom, maar ook de weinig coherente en onbehoedzame koers van Europa dreigt een militaire uitkomst in de hand te werken. Een dialoog met Maduro biedt de enige uitweg.

Sinds 23 januari, toen oppositieleider Juan Guaidó zichzelf voor het oog van de camera’s en in naam van de ‘almachtige God’ uitriep tot interim-president, kent Venezuela de facto twee parallelle en rivaliserende overheden. Na decennia van verdeeldheid binnen de Venezolaanse oppositie scharen de historische tegenstanders van het chavismo zich als één man achter Guaidó, de parlementsvoorzitter wiens naam voor die datum maar bij een op de vijf ­Venezolanen bekend in de oren klonk. Langzaamaan wordt duidelijk hoe niet het Venezolaanse volk, maar Guaidó zelf zichtot legitieme opvolger opwierp.

Guaidó zou de VS al in december op de hoogte hebben gebracht van het plan zichzelf uit te roepen tot interim-presidentWie Venezuela van dichtbij volgt, weet dat een anti-Maduro-coalitie al geruime tijd in de maak was. Volgens regionale experts ging de bal aan het rollen toen de Amerikaanse president Donald Trump in augustus 2017 verklaarde dat een ‘militaire optie’ voor Venezuela op tafel lag. In september 2018 berichtte The New York Times over uitgelekte ‘geheime vergaderingen’ tussen de Trump-administratie en opstandige generaals van het Venezolaanse leger op zoek naar internationale steun voor een militaire staatsgreep. Volgens het persagentschap AP zakte Guaidó al in december af naar de VS en buurlanden Colombia en Brazilië om hen op de hoogte te stellen van een plan zichzelf op 23 januari uit te roepen tot interim-president. Dat moest gebeuren te midden van de massa­protesten waartoe de oppositie zou oproepen. Dat de Verenigde Staten en andere regionale tenoren Guaidó onmiddellijk erkenden als legitieme machtshouder, riep bij deskundigen die wezen op de gecoördineerde aard van de staatsgreep weinig verbazing op.

Traditie van interventiesDe sleutelrol van rechtse en extreemrechtse Latijns-Amerikaanse regimes als Colombia en Brazilië en de disproportioneel grote interesse van de Verenigde Staten in het olierijke Venezuela leiden bij velen in de regio tot groot ongenoegen. De militaire bedreigingen worden al snel ­gekaderd in een lange traditie van militaire interventies tegen links­georiënteerde regimes in Latijns-Amerika en steun aan tientallen ­autoritaire regimes. Recente manoeuvres van de Trump-administratie zijn olie op het vuur voor die theorieën. Zo liet John Bolton, de nationale veiligheidsadviseur van de Verenigde Staten, zich fotograferen met een nota waarop ‘5.000 troepen naar Colombia’ geschreven stond. In interviews met Fox News benadrukt Bolton keer op keer de potentiële investeringsmogelijkheden die een regimewissel tot stand zou brengen voor Amerikaanse oliebedrijven.

Gewapende uitkomstBinnen de EU heerst verdeeldheid over de erkenning van Guaidó. In het Europees Parlement stemde een ruime meerderheid voor zijn erkenning. Onder meer Spanje, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Polen gingen inmiddels over tot een formele ‘erkenning’ van Guaidó als legitieme interim-president. Griekenland, Ierland en Italië weigeren. De meerderheid van Europese regeringen, waaronder België, spreken voorzichtig hun steun uit voor Guaidó, zonder over te gaan tot erkenning.

Op diplomatiek niveau vormt het Europees Parlement met Zuid-Amerikaanse landen als Bolivia en Uruguay een crisisgroep die elke mogelijkheid tot een onderhandelde oplossing verwerpt en streeft naar nieuwe, democratische verkiezingen.

Het militaire spierballengerol van de VS sterkt Maduro niet alleen in zijn aloude, anti-imperialistische discours, het dreigt ook het autori­taire regime te versterken, ondersteund door patriottisch verzet tegen een internationale interventie. Dat Guaidó in een interview met het Spaanse El País weigerde een buitenlandse militaire interventie uit te sluiten, zou Europese leiders eveneens tot grotere bedachtzaamheid moeten aanmanen.

Omdat het erg onwaarschijnlijk is dat Maduro – die zo goed als unaniem door de legerleiding gesteund wordt – de macht vrijwillig zal afstaan, kiest Europa resoluut voor de confrontatie en de stellingenoorlog. Een gewapende uitkomst is nakende en de recente bruuske Europese stellingname sloot definitief de mogelijkheid om in deze regionale politieke patstelling een betekenisvolle bemiddelende en conflict vermijdende rol te spelen.

Opinie in De Standaard