We bevinden ons in het tijdperk van de zachte staatsgrepen. Ouderwetse staatsgrepen en invasies leveren vreselijke pers op. De beelden van bv. de VS-troepen die in 1965 de Dominicaanse Republiek binnenvielen of die in 1989 door El Chorrillo in Panama marcheerden, wekten wrevel en woede op. In de loop der jaren zijn de militaire interventies van de VS in Latijns-Amerika in diskrediet geraakt en uit de mode geraakt.

Foto: President Diaz Canel, met vlag-shirt en wit mondmasker, op een protestmeeting van plaatselijke jongeren tegen de MSI-acties.

Van een zachte staatsgreep daarentegen is sprake wanneer een groep mensen die in de minderheid is, zich voordoet als de meerderheid, controverses en confrontaties creëert en de meerderheid onder druk zet totdat iedereen toegeeft aan hun immense druk. Voorbeelden hiervan zijn zichtbaar in Honduras in 2009 en in Brazilië in 2016, maar ook in Bolivia in 2019, waar een staatsgreep teniet gedaan werd door de bekendmaking van de uitslag van de presidentsverkiezingen in oktober 2020. Cuba en Venezuela hebben tot nu toe de kracht van een zachte staatsgreep weerstaan, maar de druk is onverbiddelijk.

Zachte staatsgrepen zijn moeilijker te begrijpen dan harde staatsgrepen of interventies door de Amerikaanse mariniers. Dat komt omdat zachte staatsgrepen vaak het karakter hebben van informatieoorlogen, waarin archetypen van dictators en vrijheidsstrijders door de Verenigde Staten gebruikt worden om de internationale betrekkingen te definiëren. Het naratief wordt ook vormgegeven door valse heroische toespraken door de hoofdrolspelers die door de Verenigde Staten worden uitgekozen.

Cuba is goed bekend met de druk van de VS, met invasies, moordaanslagen en een blokkade die het leven van de Cubanen bepaalt. In de loop der jaren zijn er verschillende pogingen geweest om een zachte staatsgreep te plegen tegen de Cubaanse revolutie.

In november 2020 barricadeerde een kleine groep mensen die denken dat ze vrijheidsstrijders zijn, zichzelf in een huis in de buurt San Isidro in Oud Havana. Legitieme eisen werden misbruikt in wat een nieuwe poging tot zachte staatsgreep leek te zijn: een dialoog tussen kunstenaars en culturele instellingen werd gebruikt voor politiek opportunisme en vermengd met de frustraties door de pandemie, en een dieper wordende economische crisis verergerd door de nieuwe ronde van unilaterale maatregelen opgelegd door de vertrekkende Trump regering (waaronder geblokkeerde overschrijvingen, nog meer financiële sancties, en afleiden van olietankers).

Economische sanctiesCuba heeft te maken gehad met economische sancties sinds 1960, slechts een jaar na de triomf van de Cubaanse Revolutie. Maar sinds 2017 heeft het eiland te lijden van een escalatie van economische sabotage-inspanningen onder leiding van de Verenigde Staten, die toenamen tijdens de COVID-19 pandemie. De zogenaamde San-Isidro Beweging (MSI), die veel aandacht heeft gekregen in de media, heeft een onmiskenbaar verband met dit proces van een zachte staatsgreep. Denis Solis, een rapper en een leider van de MSI, heeft toegegeven dat hij geld heeft ontving van personen in de Verenigde Staten. Dit lijkt een nieuwe poging van Trump om de spanningen aan te wakkeren en de overgang naar de regering-Biden te bemoeilijken Die lijkt van plan te proberen de bilaterale betrekkingen weer enigszins in evenwicht te brengen na vier jaar van Trump’s waanvoorstellingen dat hij de Cubaanse revolutie kon omver werpen.

De Cubanen lijden onder de gevolgen van een collectieve economische straf. Door het verbod op reizen en geldovermakingen vanuit de Verenigde Staten – met inbegrip van de sluiting van de meer dan 400 filialen van Western Union in Cuba – is de belangrijkste bron van inkomsten voor veel kunstenaars, kleine particuliere ondernemers en honderdduizenden Cubanen uitgeput. Het lijden is voelbaar; het vertaalt zich in lange rijen voor voedsel, medicijnen en brandstof, en maakt het moeilijker om kleine restaurants en familiehotels te runnen. Het betekent dat Cubanen niet in staat zijn hun geliefden te omhelzen die in de Verenigde Staten wonen.

Protest made in USAOndanks de pogingen om het leven in Cuba te destabiliseren, zijn de collectieve netwerken en de Cubaanse staat erin geslaagd belangrijk diensten te blijven verlenen en een hoge mate van sociale cohesie te behouden. Het duurde niet lang voordat de San Isidro schijnvertoning ineenstortte zonder dat er schade werd aangericht of iemand gewond raakte.

Maar de regering van de Verenigde Staten kon dit incident niet laten voorbijgaan zonder er een epische film over goed en kwaad van te maken. De zaakgelastigde van de Amerikaanse ambassade in Havana, Timothy Zúñiga-Brown, vervoerde enkele van de hoofdrolspelers van de MSI in zijn auto, terwijl hooggeplaatste ambtenaren van het Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken deze zachte coupplegers hun “collega’s” noemden.

Sommige van deze protagonisten verkondigden openlijk hun sympathie voor Donald Trump – Solis heeft Trump zelfs publiekelijk als zijn president erkend. Leden van de MSI vermeldden ook dat zij fondsen van de Verenigde Staten ontvingen voor “democratiebevordering”.

Tracey Eaton, een journaliste uit Florida, documenteerde dat de Amerikaanse regering tussen de 20 en 45 miljoen dollar per jaar heeft uitgegeven sinds 1996, toen zij groepen financieel begon te steunen om een “regimeverandering in Cuba” uit te lokken. Dit geld – meer dan 500 miljoen dollar – werd verstrekt krachtens Sectie 109 van de Helms-Burton Act van 1996. Er is geen openbare informatie over het bedrag dat daarnaast werd uitgegeven aan geheime operaties, of specifiek aan het San Isidro complot.

Het is niet gemakkelijk na te gaan wat er in deze programma’s ter bevordering van de “democratie” zit; het gebrek aan transparantie van deze programma’s toont hun hypocrisie. Eaton heeft enig succes gehad via de Freedom of Information Act (FOIA), maar er is veel onbekend over deze operaties. Tijdens de Obama-jaren werden verzoeken om informatie over “regime change” geweigerd.

Veel van deze operaties zijn in strijd met zowel de Cubaanse als de wetgeving van de VS zelf. Een artikel geschreven door de redactie van de New York Times in 2014 wierp enig licht op deze kwestie. Alan Gross, een contractant voor het Amerikaanse Agentschap voor Internationale Ontwikkeling (USAID), werd in 2009 in Cuba gearresteerd tijdens een “clandestiene USAID-missie om de internettoegang uit te breiden met behulp van gevoelige technologie die alleen regeringen gebruiken,” aldus een artikel in Politico.

Kort daarna voerde de Amerikaanse regering een programma uit dat leidde tot de ontwikkeling van een anti-regerings Twitter-achtig systeem door Creative Associates International (gevestigd in Washington, D.

C.), genaamd ZunZuneo. Het doel van dit platform was, zoals de New York Times het formuleerde, “

Cubanen een platform te bieden om berichten te delen met een massapubliek, en uiteindelijk te worden gebruikt om ‘smart mobs’ te mobiliseren”: kleine opstootjes op gevoelige plaatsen.

Informatie over deze programma’s is zeldzaam, omdat de Amerikaanse regering ze als zeer geheim behandelt. Zelfs degenen die geacht worden er toezicht op te houden, zijn er niet van op de hoogte. Informatie lekt alleen uit wanneer de programma’s mislukken, wat regelmatig gebeurt.

Tijdens het Trump-tijdperk creëerde de Amerikaanse regering een web van honderden digitale mediakanalen, voornamelijk met hoofdkwartier in Miami, om desinformatie over Cuba te verspreiden. Het doel van dit web is een echokamer te bieden, giftige informatie over gebeurtenissen op het eiland te versterken en de doelstelling van de Amerikaanse regering te projecteren als iets dat voortkomt uit Cubanen zelf.

Dit maakt deel uit van de Vierde Generatie Oorlog, Onconventionele Oorlog of Hybride Oorlog, de geraffineerde vorm van oorlogsvoering die door de Amerikaanse regering wordt gebruikt om psychologische en culturele chaos te creëren om zo de agenda van Washington via een verschroeide-aarde- politiek uit te voeren.

Ed Augustin van de Guardian interviewde Esteban Rodríguez, een van de betrokkenen bij de San Isidro-episode en correspondent bij ADN Cuba. Dit mediabedrijf, gevestigd in Florida, ontving in september 2020 een subsidie van $ 410.710 van USAID, volgens het artikel in de Guardian. Rodríguez beschreef eerder de beperkingen van het Witte Huis op geldtransfers als “perfect”. Augustin schreef wel dat de ADN-correspondent “ten onrechte beweerde dat het grootste deel van het verstuurde geld in de Cubaanse staatskas belandt.” Rodríguez zei verder in het artikel: “

Als ik in de VS was, zou ik op Trump hebben gestemd.” Dit is een zgn. ‘onpartijdige verslaggever’ met de opdracht het San Isidro vuurtje op te stoken.

Het doel van de zachte staatsgreep is via onrust en opstootjes een gewelddadige reactie van de Cubaanse regering uit te lokken, die zou worden aangewakkerd door mensen als Rodríguez en zou dienen als voorwendsel voor de destabilisatie van het land.

Denktanks in de Verenigde Staten die zich altijd aansluiten bij dit soort incidenten en episodes, weten echter dat ze weinig invloed hebben op het eiland. Op 22 december 2020 zei de zgn. Inter-Amerikaanse Dialoog, verwijzend naar het MSI, dat “de Cubaanse regering niet op het punt staat ‘in te storten’ en ‘om te vallen’, en het zou een ernstige vergissing zijn om haar vermogen te onderschatten om te mobiliseren om de crisis het hoofd te bieden….

Geconfronteerd met deze gebeurtenissen heeft de regering gereageerd als een compact geheel, zonder openlijke scheuringen” . Ook raadden ze Biden aan zich verre te houden van de tactiek van Trump omdat de Cubaanse regering geen “dialoog met een pistool tegen het hoofd” zal aangaan.

De gebeurtenissen in San Isidro zijn een nieuw voorbeeld van de poging van een VS-regering om een zachte staatsgreep te plegen. Ondertussen is er binnen Cuba een andere realiteit, een die de wereld niet ziet. Dit is een realiteit die zegt dat Cuba niet zal bezwijken voor deze druk en dat het de haat uit Washington niet zal laten slagen. Die zal blijven mislukken.

Resumen