Wim Leysens, nu verantwoordelijke van de Coördinatie voor de opheffing van de blokkade tegen Cuba, was lange tijd werkzaam in Centraal-Amerika en er momenteel terug op bezoek, schreef deze analyse.: El Salvador heeft een nieuwe president: Nayib Bukele. In de verkiezingscentra waar ik als observator aanwezig was, was deze tendens al merkbaar. Het FMLN dat de twee vorige presidenten leverde stijgt niet uit boven 14 procent.
Op 1 juni e.k. zal Nayib Bukele de eed als volgende president van El Salvador. De kandidaat van GANA haalt al in de eerste ronde een meerderheid van 53 procent. Carlos Calleja van het rechtse ARENA haalt 30 procent. Hugo Martinez van het linkse FMLN haalt amper 14 procent. De overwinning van Bukele bewijst alvast dat campagne voeren via de sociale media werkt. De andere kandidaten liepen heel het land rond om de steun van bevolking te winnen. Maar deze strategie heeft blijkbaar afgedaan. Hugo Martinez erkent de uitslag, en belooft de strijd voort te zetten met het oog op de volgende verkiezingen. ‘Vanaf morgen zullen we er alles aan doen om de sociale verworvenheden te verdedigen, gratis gezondheidszorg, gratis leerpakketten voor de scholieren, steun aan de landbouwers, enz’, aldus Martinez in een eerste reactie.
Wat verklaart het toch wel slechte resultaat voor het FMLN? Analyst Salvador Samaoya is toch wel geschrokken dat de onvrede zo sterk is. Een eerste groep van personen die hun stem hebben weggetrokken van het FMLN zijn de personen die voordeel haalden uit een van de vele sociale programma’s. Met het wegvallen van de ALBA-steun uit Venezuela, verminderde ook de ontvangen steun. Maar ook onder de militanten is de onvrede gegroeid, zoals bijvoorbeeld de gewezen strijders die zich in de steek gelaten voelen of die de eigengereide houding van sommige leiders beu zijn. Een derde groep afvalligen behoren tot de middenklasse die voor het FMLN stemden uit onvrede met de corruptie, maar nu deze partij de rug toekeren. In het laatste weekend van januari hielden de presidentskandidaten hun laatste grote meetings. Met honderdduizend kleurden de aanhangers van de FMLN-kandidaat Hugo Martínez de straten van San Salvador rood. Ondertussen wachten de sociale organisaties de uitslag af. Wint Carlos Callegas van ARENA, dan is een terugval van de sociale verworvenheden een quasi zekerheid. Haalt Nayib Bukele het voor GANA, dan is de toekomst heel onzeker. Komt Hugo Martínez toch nog als winnaar naar voor, dan hebben de sociale bewegingen een gesprekspartner. Maar uit de voorbije tien jaar heeft het sociale middenveld alvast geleerd dat hun autonomie essentieel is. Dat is alvast de mening van de personen met wie ik de afgelopen dagen sprak.
Water, een recht voor iedereen!
Zaterdag 25 januari 2019: een paar honderd personen verzamelen aan het park Cuscatlan met borden en spandoeken: ‘Het water is van iedereen’. De Alliantie tegen de privatisering van het water roept alle presidentskandidaten op om werk te maken van een globale waterwet. De suiker- en drankenindustrieën verbruiken veel grondwater, maar betalen er amper belasting voor. Nog te veel gezinnen zijn niet aangesloten op het drinkwaternet. Het afvalwater loopt op veel plaatsen ongezuiverd in de natuur.‘Het water is een publiek goed dat voor iedereen toegankelijk moet zijn. Daarom mag het beheer ervan niet aan privébedrijven worden toevertrouwd,’ aldus woordvoerster Karen Ramirez voor de verzamelde pers. ‘En zeker willen we geen privatisering van de waterreserves of het distributiesysteem’. De Alliantie steunt daarom het wetsontwerp uitgewerkt door de katholieke universiteit UCA dat deze verzuchtingen juridisch vertolkt. In de bevoegde parlementscommissie passen de rechtse partijen ARENA en GANA echter voor een ernstig debat. Enkel het FMLN steunt het voorstel en ook haar presidentskandidaat Hugo Martinez. De grote vraag is: wat gaat Nayib Bukele doen, de kandidaat die het in de peilingen goed doet? Blijft hij bij zijn standpunt tegen de privatisering van het water of plooit hij onder druk van de rechtse partij GANA waarvoor hij presidentskandidaat is? Nu de rechtse partijen een ruime meerderheid in het parlement hebben, beseft de Alliantie meer dan ooit dat de druk van de straat moet komen.
De syndicale strijd gaat voort!‘Natuurlijk hadden we grote verwachtingen toen het FMLN in 2009 aan de macht kwam. Over president Funes konden we nog zeggen dat hij niet uit de FMLN-rangen kwam. Maar dat geldt niet voor president Sáncho Cerén, een historische leider van de toenmalige bevrijdingsbeweging FMLN. Meer cao’s, sterkere vakbonden, ontslagvergoedingen bij bedrijfssluiting, de ratificatie van de IAO-Conventie 189 op het huishoudwerk, het is er spijtig genoeg niet van gekomen’.
Róger Gutiérrez, algemeen secretaris van de vakbond FEASIES, beseft ook wel dat de verantwoordelijkheid niet zomaar bij het FMLN kan gelegd. Twintig jaar rechtse regeringen hebben de vakbonden zware slagen toegebracht. Privatisering van openbare diensten, flexibilisering van de arbeid en het openstellen van de grenzen ontwrichtten de vakbonden. Een economie zonder vakbonden, want “zij verdelen de bevolking”. Twintig jaar rechtse regeringen hebben de vakbonden zware slagen toegebracht.
De neoliberale vloedgolf zadelde het land op met heel strikte arbeidswetten, onder andere wat betreft het afsluiten van een collectieve arbeidsovereenkomst. Vakbonden moeten zich lokaal op bedrijfsniveau organiseren en vijftig procent plus één van de werknemers vertegenwoordigen, vooraleer ze een cao kunnen afsluiten. Het gevolg is dat voor de duizenden werknemers in de honderden textiel- en confectiebedrijven nog geen enkele cao werd afgesloten. De balans is niet over de hele lijn negatief. In december 2016 keurde de bevoegde commissie van de Nationale Arbeidsraad een verhoging van het minimumloon tot 300 dollar goed. Ruim 241.000 gezinnen zagen hun koopkracht stijgen; de maatregel had ook een positief effect op de armoede-index die met 4 procentpunt daalde. Deze verhoging werd goedgekeurd met twee tegen nul, omdat de werkgevers afwezig bleven in het driepartijenoverleg overheid-vakbonden-patronaat. Maar sindsdien weigert de werkgeversorganisatie ANEP elke samenwerking met de minister van arbeid.
Gezondheid: de sociale bewegingen moeten hun onafhankelijkheid bewarenHet FMLN heeft enorm veel gedaan om de gezondheidszorg dichter bij de mensen te brengen. Het aantal gezondheidscentra vooral in de rurale gebieden werd sterk uitgebreid. Een wet op de geneesmiddelen heeft de onverantwoord hoge prijzen aan banden gelegd. De overheid investeerde in nieuwe klinieken.
Als woordvoerster van de Alliantie tegen de privatisering van de gezondheid is Margarita Posada ook blij met de oprichting van het Gezondheidsforum, waar burgergroepen de kwaliteit van de openbare gezondheidszorg monitoren. De samenwerking tussen de burgerbeweging en het ministerie van gezondheid verliep goed en in een maandelijks overleg werd de invoering van het nieuwe gezondheidsbeleid bekeken.
De goede verstandhouding stokte echter toen het Gezondheidsforum ook kritiek uitte. ‘We brachten uit dat het ministerie vervallen geneesmiddelen moest vernietigen, omdat ze niet tijdig over de gezondheidscentra verdeeld raakten, iets waarvoor we destijds de ARENA-regeringen zwaar hadden aangevallen,’ aldus Margarita Posada. ‘We uitten kritiek over het feit dat de partijleiding van het FMLN haar kandidaten voor het orgaan dat het medisch personeel vertegenwoordigt, naar voor schoof’. Als reactie heeft de minister het maandelijks overleg opgezegd.‘Wij zullen altijd de autonomie van de sociale bewegingen blijven verdedigen. Het Gezondheidsforum staat open voor iedereen; daar zitten ook burgers in die voor ARENA en GANA stemmen, al hebben de meeste deelnemers sympathie voor het FMLN. Het verheugt me dat de FMLN-kandidaat Hugo Martínez in een debat gezegd heeft dat iemand die een publieke functie in de regering opneemt, geen lid kan zijn van een bestuursorgaan van het FMLN’.
Margarita vreest dat een overwinning van ARENA of GANA de positieve hervormingen in de gezondheidszorg zal terugschroeven. Zij hebben de openbare gezondheidsdiensten in het verleden altijd verwaarloosd. Gezondheidszorg is voor hen een koopwaar dat best in privé-klinieken en dokterspraktijken wordt georganiseerd. ‘We geven de moed niet op. De aanwezigheid van 100.000 aanhangers van het FMLN op de slotmanifestatie van Hugo Martínez geeft me hoop’, besluit Margarita.
MO* , nog meer analyse van Wim over El Salvador hier