Afgelopen zondag 26 maart 2023 konden de Cubanen de 470 afgevaardigden in hun nationale parlement verkiezen. Bijna 76% van de meer dan 8 miljoen stemgerechtigden nam deel aan de stembusgang.90% van de stemmen was geldig, 3,5% ongeldig en 6% blanco. 72% van de stemmen was een ‘kopstem’ (goedkeuring van de hele lijst). Opkomst en uitslag tonen de grote betrokkenheid van de Cubanen bij dit democratisch proces en hun vertrouwen in de voorgestelde afgevaardigden.
Vrije en geheime verkiezingenWe horen er hier weinig over, en dus denken sommigen dat er in Cuba geen verkiezingen zijn. Toch wel, alleen verlopen die helemaal anders dan bij ons.
Naast de gemeenteraadsverkiezingen zijn er om de vijf jaar ook nationale verkiezingen. Elke Cubaan kan vanaf 16 jaar gaan stemmen en kandidaat zijn (16 voor de gemeente, 18 voor het parlement). Er is geen stemplicht en de stemming is geheim.
Drie fasesDe Communistische Partij komt niet tussen bij de verkiezingen. Onder de verkozenen heb je natuurlijk wel partijleden, maar er zijn ook verkozenen die dat niet zijn.
De verkiezingen verlopen in 3 fases: voordracht, nominatie en verkiezingen. Kiescommissies, voorgezeten door iemand uit de vakbond, leiden alles in goede banen.
Bij de gemeenteraadsverkiezingen worden in kieskringen eerst kandidaten voorgedragen (“precandidatos”). Iedereen kan zichzelf of iemand anders voordragen. Na stemming in de kieskring (bij handopsteking) kunnen zij als kandidaat op de lijst staan (nominatie). Een nominatie hangt vooral af van het (politieke) gedrag van de kandidaat, van wat hij of zij al voor de gemeenschap heeft gedaan etc.
Voor nationale verkiezingen worden in de vakbonden, boerenorganisaties, vrouwenverenigingen, studentenorganisaties enz. via gemeentelijke, provinciale en nationale vergaderingen op dezelfde manier kandidaten voorgedragen. Die kandidaten zelf hoeven geen lid te zijn van die organisaties: zo kan de studentenvereniging een docent of iemand anders voordragen … Kiescommissies gaan of ze aan de verkiezingscriteria voldoen.
In een tweede fase is het aan de (gemeentelijke) kandidaatstellingscommissies om de voorstellen bij de gemeenteraden in te dienen. De afgevaardigden van de gemeentelijke volksvergaderingen hebben de bevoegdheid om een, enkele of alle voorgelegde voorgedragen kandidaten goed te keuren of te verwerpen. De voorgedragen kandidaten hebben een ja-stem nodig van meer dan vijftig procent van de aanwezige afgevaardigden. Deze stemming gebeurt via handopsteking. De voordracht van de kandidaten mag voor maximaal vijftig procent uit de afgevaardigden va de gemeentelijke volksvertegenwoordigers bestaan. Het aantal voordrachten per gemeente is gelijk aan het aantal kandidaat-volksvertegenwoordigers dat de gemeente mag kiezen (1 per 30.000 inwoners met een minimum van 2 per gemeente.)Na deze nominatiefase volgen de verkiezingen (per kiesdistrict) waarbij de kiezers (bij de nationale verkiezingen) voor meerdere kandidaten kunnen kiezen.
Na hun nominatie trekken de kandidaten het terrein op om hun kiezers te ontmoeten en naar hen te luisteren. De partijkrant Granma bracht bijvoorbeeld verslag uit van de bezoeken van de president, de parlementsvoorzitter etc.
De verkiezing van de kandidaten verloopt bij de gemeenteraadsverkiezingen anders dan bij de nationale verkiezingen. Bij de gemeenteraadsverkiezingen kunnen er meerdere kandidaten voor een mandaat zijn, maar de kiezer kan maar één kandidaat kiezen. Er moeten minstens twee kandidaten voor één mandaat zijn.
Bij de nationale verkiezingen zijn er evenveel kandidaten als mandaten. De kiezer kan voor alle kandidaten stemmen (kopstem) of al of niet voor een of meer kandidaten. Bij de eigenlijke (geheime) verkiezingen, de derde fase, kunnen de kandidaten die minstens de helft van de stemmen halen het mandaat opnemen.
Propaganda, beloften of geld … spelen niet meeOm elke kandidaat gelijke kansen te geven wordt er geen propaganda gevoerd. Er worden enkel foto’s en biografieën van de kandidaten openbaar uitgehangen. Om verkozen te zijn moeten de kandidaten vijftig procent van de stemmen halen, er zijn evenveel mandaten als kandidaten. Wanneer een kandidaat geen vijftig procent haalt volgt een tweede ronde.
Het parlement bestaat uit 470 verkozenen (dat zijn er 135 minder dan de vorige legislatuur). 135 provinciaal voorgedragen, 114 nationaal en 221 vanuit de basis, de wijkvertegenwoordigers. Er is 1 volksvertegenwoordiger per 30 000 inwoners met een minimum van 2 per gemeente.
De verkozen maken deel uit van de Nationale Assemblee van de Volksmacht, de Asamblea Nacional del Poder Popular (ANPP). Het parlement is het hoogste wetgevend orgaan van Cuba. Het kiest de president en de vicepresident en de leden van de Staatsraad en de Ministerraad. Het benoemt ook de ministerraad en de leden van het Oppergerechtshof.
De verkozenen: divers en jongEen verkozene moet het hele land vertegenwoordigen en werken in de geest van de socialistische grondwet en moraal. Voor het mandaat bij zowel gemeenteraad als de nationale raad, worden de verkozen niet betaald. Ze kunnen wel vrij krijgen van hun normale werk met behoud van loon, maar er is geen vergoeding voor het mandaat. Het mandaat is dus een zuiver engagement, zonder financiële drijfveer. Bij de vorige verkiezingen zat er bij de verkozen een hoog percentage vrouwen, meer dan de helft (52%) van de verkozen zijn vrouwen.
De lijst voor het nationaal parlement wordt zo opgesteld dat alle sectoren van de samenleving vertegenwoordigd zijn: studenten, arbeiders, landbouwers, wetenschappers, verpleegkundigen, dokters, sportlui, journalisten, kunstenaars, intellectuelen, militairen. Van de huidige kandidaten zijn 55% vrouwen en 45,5% niet-blanken; 95% van de kandidaten beschikt over een universitair diploma. Er zijn 94 jongeren tussen 18 en 35 jaar; de gemiddelde leeftijd van een volksvertegenwoordiger zal 46 jaar bedragen.
De hoge opkomst en het hoge percentage geldige (kop)stemmen bewijzen, nog eens, dat de grote meerderheid van de Cubanen het socialistische project steunt. De nieuwe ANPP komt bijeen op 19 april 2023 en zal dan o.a. een nieuwe president kiezen.