Dat Cuba een gelimiteerde toegang tot het internet heeft, is al lang geen nieuws meer. Onder meer de voortdurende blokkade van de Verenigde Staten op Cuba (Teken hier de PETITIE) bemoeilijkt de participatie van de Cubaanse bevolking ……aan een gedigitaliseerde en geconnecteerde wereld waarin technologie alsmaar een grotere rol speelt. Maar ook het socialistische karakter van het eiland remde de intrede van Westerse digitale media – die gekenmerkt worden door een kapitalistische distributie – tot voor kort af. Toch heeft het Cubaanse volk sedert enkele jaren een oplossing gevonden die het mogelijk maakt dat (inter)nationale digitale media zonder internet vlot en massaal circuleren op het eiland: El Paquete Semanal.
Verkooppunt van ‘El Paquete Semanal’ in Vedado, Havana, Cuba Omdat de nationale televisie saai is El Paquete Semanal is een wekelijks pakket bestaande uit digitale media bestaande uit gemiddeld 1 terabyte materiaal dat verdeeld wordt via harde schijven en gekopieerd door consumenten via USB sticks. Het biedt daarmee een oplossing voor het trage en dure internet in Cuba (op heden 1 dollar per uur) dat het bijna onmogelijk maakt video’s te streamen, documenten en foto’s te downloaden of applicaties te updaten. El Paquete lost deze problemen op door digitale media offline te kopiëren.
El Paquete is enorm populair en wordt door zo goed als de gehele bevolking – van jong tot oud – gebruikt. Een vaak vernoemde reden is dat er maar een beperkt aantal (nationale) televisiezenders zijn. Bovendien hebben ze een gelimiteerd aanbod en worden programma’s vaak herhaald worden of er som geen uitzendingen zijn. Digitale televisie ‘on demand’ is nog ongekend. Het merendeel van de bevolking klaagt over de nationale televisie, want die is saai en ‘oubollig’.
El Paquete Semanal wordt verspreid door zogenaamde paqueteros (Paquete verkopers) die oftewel een verkooppunt hebben of het per motorfiets thuis brengen. Consumenten kunnen het gehele pakket of specifieke onderdelen kopiëren, zoals hun favoriete serie of liedjes. De verschillende mappen in het pakket bestaan uit films, muziek, videoclips, series, TV shows, sportwedstrijden, tijdschriften, nieuws, advertenties, YouTube videos, games enz.
Overzicht van de inhoud van het wekelijkse pakket van 2 juli 2018 “El Internet de los Pobres”Het “internet de los pobres” (internet der armen) vormt een relatief goedkope en toegankelijke oplossing voor de meeste Cubanen, want de prijs start meestal vanaf slechts 5 Cubaanse pesos (ongeveer 0,15 euro) voor een hoeveelheid tot 4GB aan digitale media. In vergelijking met een uurtje relatief trage internetverbinding (dat nu 1 CUC of 25 Cubaanse pesos per uur kost), is el Paquete veel toegankelijker… en offline kopiëren gaat in Cuba nu eenmaal nog steeds sneller dan online downloaden of streamen.
Hoewel het omeen duidelijke commerciëel fenomeen gaat, kadert het tegelijk ook in de revolutionaire ideologie en culturele praktijken waarin solidariteit centraal staat. Niet iedereen betaalt immers voor el Paquete omdat de inhoud vaak ook uitgewisseld wordt in informele netwerken van vrienden en familie als gunst. In sommige steden circuleert el Paquete ook via een bekabeld netwerk (buiten het internet) dat verschillende computers in een buurt van huis tot huis met elkaar verbindt. In dit geval betaalt de consument soms wel een soort van ‘onderhoudsbijdrage’ voor het lokale netwerk.
Conclusie: in competitie met het wereldwijde webTijdens mijn doctoraatsonderzoek over digitale media in Cuba, ontdekte ik dat el Paquete Semanal waanzinnig populair is en door haast iedereen wordt geconsumeerd. Het begon allemaal met het verkopen van cassettes en videotapes in de jaren ‘80, daarna CDs en DVDs in de jaren ’90. Langzaam maar zeker evolueerde de verkoop van digitale media sinds de jaren ‘00s zo tot El Paquete Semanal.
Vandaag is het zo dat in plaats van op het internet te surfen, via Google te zoeken, via YouTube en Netflix videos en series te bekijken, door Facebook te scrollen en op 2dehands.be of immoweb.be op zoek te gaan naar advertenties, Cubanen El Paquete Semanal gebruiken als een soort van offline gecentraliseerde database van netjes georganiseerde en up-to-date informatie in competitie met The World Wide Web (het wereldwijde web). Julie RausenbergerVisual & Digital Cultures Research Center (ViDi)Universiteit Antwerpen