Wat het precieze inkomen is van een Cubaan is relatief gemakkelijk te achterhalen. Maar wat hij zich daar nu precies allemaal mee kan aanschaffen, dat is een heel andere zaak. We leggen de verschillende puzzelstukken uit vorig artikel bij elkaar en komen tot verrassende vaststellingen.* De ‘peso-Cubanen’ We nemen om te beginnen een gezin van twee loontrekkers en twee kinderen, waarvan er een aan de universiteit studeert en de ander in het secundair onderwijs zit. Deze eerste categorie moet het stellen met het salaris in peso en beschikt niet over extra-inkomsten in CUC. Het gaat over veertig procent van de Cubanen. Gemiddeld bedraagt dit gezinsinkomen 830 peso. Onze berekening leert dat ze met dit bedrag in Cuba evenveel kunnen kopen als met 2220 euro in België. Recent heeft men berekend dat een gezin met twee schoolgaande kinderen in België minimaal 2150 euro nodig heeft om rond te komen.(1) Dit Cubaanse gezin zal geen problemen hebben om zijn kinderen te laten studeren of zal geen operatie moeten uitstellen, ondanks het eerder laag gezinsinkomen. Het verwerven van een eigen huis zal ook geen probleem zijn: meer dan 80 procent van de Cubanen is eigenaar. Een koelkast, wasmachine, TV of radio past ook nog binnen het bestek. Maar elke dag vlees eten zal niet lukken en met de schoenen en de kleren wordt ook best zuinig omgesprongen. Voor herstellingen aan het huis zal ofwel geleend moeten worden ofwel wordt het sparen tot er voldoende geld is. Een etentje in een CUC-restaurant zit er niet echt in of slechts heel uitzonderlijk. Dit gezin heeft naar onze normen een zeer krap budget, maar van echte armoede is geen sprake, zeker niet als je het afmeet aan de normen van Latijns-Amerika. De Cubanen met een aanvullend inkomen Het tweede gezin, met dezelfde samenstelling, beschikt naast zijn inkomen over extra-inkomsten. Het gaat hier over zestig procent van de Cubanen. Gemiddeld heeft zo’n gezin bovenop het salaris een extra-inkomen van 70 CUC of 1680 peso; dus in totaal een gezinsinkomen van 2510 pesos. Dat is – in pesos uitgedrukt – driemaal zoveel als ons eerste gezin hierboven. Maar met die extra CUC’s of pesos worden geen basisgoederen aangeschaft. Ze dienen voor de extra’s. En die zijn stukken duurder, in verhouding soms tot zelfs meer dan honderd maal duurder dan de basisgoederen of -diensten. Met die 70 CUC kan het gezin evenveel kopen als met gemiddeld 480 euro in België. Dat brengt het gezinsinkomen op 2700 euro PPP. (PPP staat voor Purchasing Power Parity of koopkrachtpariteit; voor meer uitleg zie vorig artikel.) In pesos uitgedrukt is het loon verdrievoudigd, maar dat betekent omwille van de prijzenstructuur slechts een relatief kleine toename van de koopkracht (22 procent). Dit gezin zal weinig problemen hebben om vlees op tafel te krijgen en om extra kleren en schoenen te kopen. Een microgolfoven of een haardroger is geen probleem. Een biertje in het CUC-circuit zal regelmatig kunnen. En mits wat sparen kan een dvd-speler of een gsm aangeschaft worden. De aanschaf van een persoonlijke computer is niet evident. Naar onze normen heeft dit gezin het zeker niet breed, maar het is veel beter af dan een doorsnee gezin in Latijns-Amerika. Dan zijn er ook nog de relatief rijkere gezinnen die over meer dan het gemiddelde van de extra-inkomsten beschikken. Het gaat over Cubanen die een zeer lucratief eigen handeltje weten op te zetten (al dan niet legaal) of die heel veel geld krijgen opgestuurd uit het buitenland. Het gaat over een heel klein percentage van de Cubaanse bevolking, enkele tienduizenden. Zij kunnen zich naast al het overige gemakkelijk een laptop, een gsm, een tweede tv-toestel, dure merkkledij, enz. aanschaffen. Maar dat betekent nog niet dat ze spectaculair veel rijker zouden zijn. Opdat hun reële koopkracht zou verdubbelen, moeten ze maandelijks over 3000 extra CUC beschikken, dat is ongeveer 170 maal het gemiddeld salaris (in peso). De zwakke groepen Daarmee is het plaatje nog niet volledig. Onze cijfers gingen tot nog toe over een gemiddeld gezin met twee verdieners. Niet iedereen behoort tot die categorie. Er zijn ook de werklozen, de gepensioneerden en de alleenstaanden. Dat zijn net zoals bij ons de kwetsbare groepen. In Cuba maken ze zo’n twintig procent uit van de totale bevolking. Een alleenstaande moeder moet er gemiddeld zien rond te komen met ongeveer 1700 euro ppp, sommigen dus met minder. Recente studies in België berekenen dat een alleenstaande met twee kinderen tussen de 1500 en 1900 euro nodig heeft, afhankelijk van de leeftijd van de kinderen. Het wettelijk minimum voor die groep ligt in België tussen de 1000 en 1300 euro.(2) Het gemiddelde pensioen-inkomen in Cuba bedroeg in 2006 ongeveer 800 euro ppp. Dat is ongeveer evenveel als in Spanje.(3) In België bedraagt het gemiddeld 1.000 euro, 200 euro meer dan in Spanje.(4) Het blijven al bij al lage uitkeringen, maar men moet daarbij wel rekening houden met het feit dat praktisch alle basisgoederen en –diensten zo goed als gratis zijn en voor een groot gedeelte gerantsoeneerd, d.w.z. gelijk verdeeld. De schaarste uit zich bijgevolg anders dan bij ons. In België zegt één tiende van de gezinnen medische verzorging uit te stellen wegens geldgebrek(5) en dan heeft ons land nog een van de beste gezondheidssystemen van de wereld. In Cuba is zoiets uitgesloten. Niemand, hoe ‘arm’ ook, moet het laten om naar de arts te gaan of zich medicijnen aan te schaffen. Niemand van deze groepen zal problemen hebben om zijn kinderen naar de universiteit te sturen. Maar dat belet niet dat hun levensomstandigheden weinig benijdenswaardig zijn. De maaltijden bij deze bevolkingsgroepen zijn doorgaans karig. Er is voldoende eten (calorieën en proteïnen) maar het voedsel is eentonig: zeer vaak bonen en rijst. Cubanen houden van varkensvlees, maar dat komt zelden op tafel. Koken met olie, iets waar ze al even tuk op zijn, kunnen deze bevolkingslagen onvoldoende. Hygiënische producten zijn ook een probleem. Versleten schoenen zijn geen uitzondering. Herstellingen aan het huis zitten er niet direct in. Dus allesbehalve rozengeur of maneschijn, maar we zitten hier wel een heel eind verwijderd van de diepe armoede in de rest van het continent. Deel 8: Arm maar ontwikkeld Deel 1: Cuba na Fidel Castro: inleiding Deel 2: Naar een nieuw economisch model? Deel 3: De kloof tussen de economie en de rest Deel 4: De kloof tussen arbeid, salaris en koopkracht Deel 5: Volgt Cuba de weg van China? Deel 6: Hoe komen Cubanen rond met 12 euro? Eindnoten* Dit artikel verscheen eerder in licht gewijzigde vorm als onderdeel van een MO* Paper: Wat met de Cubaanse revolutie na Fidel Castro? Februari 2010. Deze paper kan je gratis downloaden op volgend adres: www.mo.be/fileadmin/pdf/MO-paper40_cuba.pdf. (1) Storms, B. & Van den Bosch, K., Wat heeft een gezin minimaal nodig? Een budgetstandaard voor Vlaanderen, Leuven 2009, onderzoek.khk.be/domein_SociaalEconomischBeleid/project_Armoede/documents/Watheefteengezinnodigperstekst-beknopt.doc. (2) Id. (3) www.minutodigital.com/actualidad2/2008/08/29/la-pension-media-en-espana-se-situa-en-800-euros/; www.eleconomista.es/flash/noticias/988232/01/09/Espana-la-pension-media-de-jubilacion-subio-un-48-en-enero-.html. (4) www.centrumvoorsociaalbeleid.be/?pg=61&id=521. (5) De Morgen 12 november 2007.