De coronacrisis doet veel maskers vallen. Toen Italië radeloos om hulp schreeuwde bij het begin van de pandemie, keek de rest van Europa de andere kant op. Cuba, een arm land dat geconfronteerd wordt met de langste economische blokkade uit de wereldgeschiedenis, kwam daarentegen prompt helpen. Het zegt veel over de wereld waarin we leven.

Op 22 maart 2020 deed een beeld de ronde van de wereld: 52 Cubaanse gezondheidsmedewerkers landden op de luchthaven van Malpensa (Milaan) landden. Voor de eerste maal in 60 jaar Cubaanse gezondheidssamenwerking, werd deze hulp aangevraagd door een EU-lidtsaat, lid van de G8 en op dat ogenblik middelpunt van de pandemie in het Europese continent: Italië.

Een kaakslag voor Donald Trump en de EUDit feit zond een ethische en politieke boodschap de wereld in. Het was een dubbele kaakslag: tegen het crimínele beleid van Donald Trump ten overstaan van het eiland Cuba, en tegen de stelling “mijn land eerst” van meerdere EU-regeringen. Die vochten net toen met elkaar om de geringe voorraden maskers en ademhalingsapparaten binnen te halen. Het door de VS belaagde en door de internationale media gestigmatiseerde land kwam hier uit als het meest solidaire land. Niet alleen solidair met het Globale Zuiden, maar ook met Europa.

Cuba behaalde hiermee een morele overwinning en een mediatieke: voor de eerste maal in lange jaren was Cubaanse gezondheidssolidariteit een transcendent nieuwsfeit.

Foto: Yaimi Ravelo/Resumen LatinoamericanoIets gelijkaardigs greep al eerder plaats in september 2014, in volle ebola-epidemie in Westelijk Afrika, toen de VN-secretaris-generaal Ban Ki Moon vijf wereldleiders opbelde: vier grote wereldmachten met een historische verantwoordelijkheid voor de kolonisatie en neo-kolonisatie van Afrika – de VS, Frankrijk, Groot-Brittannië, de voorzitter van de Europese Raad en – heel verrassend – ook de president van een kleine natie in het Zuiden, Raúl Castro. Cuba was de eerste natie die coöperanten stuurde, in totaal 256, en haar tussenkomst speelde een sleutelrol in de toenmalige controle van de epidemie.

Maanden na de aankomst van de eerste brigade in het Italiaanse Lombardije, kwam er maar geen einde aan de Cubaanse gezondheidssamenwerking met Europa. Een nieuwe brigade landde in Andorra, een tweede brigade opnieuw in Italië (in Turijn, Piamonte). Europese solidariteitsverenigingen stuurden brieven naar hun respectieve regeringen, waarin ze voorstelden aan Cuba een gelijkaardige gezondheidsmedewerking te vragen.

Geen enkele andere staat of gemeenschap zette die stap. De meesten van hen deden dat om Washington niet tegen de borst te stoten. En inderdaad, in juni legden de Republikeinse senators Rick Scott, Marco Rubio en Ted Cruz in de VS een wetsvoorstel op tafel om alle regeringen te straffen die medische akkoorden met Cuba zouden afsluiten.

Cuba: Nobelprijs voor de Vrede 2021?

Sinds maart 2020 zond Havanna 53 brigades naar 39 landen en grondgebieden waar Covid-19 woedt, meer dan 3.700 medische professionelen, waarvan 61 procent vrouwen.

Wie maken deel uit van deze brigades? Het gaat om professionelen van het Internationale Contingent van Dokters Gespecialiseerd in Rampsituaties en Ernstige Epidemies “Henry Reeve”. Dit werd opgericht in 2005 door Fidel Castro, om de VS te helpen na de passage van de orkaan Katrina. Ze mobiliseren zich in minder dan 48 uur en hebben zorg verstrekt aan 3,5 miljoen personen in 45 landen van de wereld en hebben daarmee 85.000 levens gered.

Het Contingent is sindsdien tussenbeide gekomen na acht ernstige overstromingen, vijf orkanen en zeven aardbevingen. Ze waren ondermeer actief tijdens de cholera-epidemie in Haïti (2010) en de ebola-epidemie in Afrika (2014). Na de aardbeving in Pakistan (2005) bijvoorbeeld realiseerden tweeduizend medische coöperanten in acht maanden veertienduizend operaties en redden zij het leven van meer dan tweeduizend mensen.

Het Contingent “Henry Reeve” heeft reeds ontelbare erkenningen gekregen. Twee voorbeelden, in 2017 de Prijs voor Volksgezondheid Dr. Lee Jong-Wook, die wordt toegekend door de VN-Wereldgezondheidsorganisatie, en in november 2020 de Prijs voor Democratie 2020 van het Argentijnse Cultureel Centrum Caras y Caretas.

En voor het ogenblik loopt een internationale campagne om hen de Nobelprijs 2021 toe te kennen. Hun officiele kandidatuur werd reeds voorgelegd door de Wereldraad voor Vrede.

En Covid-19 op het Eiland zelf?

Hoe is ondertussen de beheersing van de pandemie op het Eiland zelf verlopen? Laat ons enkele vergelijkingen maken.

In het stedelijk district Miami in de VS, waar vier maal minder mensen wonen dan in heel Cuba werden 28 maal meer positieve gevallen en overlijdens door Covid-19 vastgesteld dan op het eiland. Cuba is het land op het Amerikaanse continent met het laagste percentage doden. Honderd maal minder dan bijvoorbeeld Peru.

In de Britse krant The Guardian kon men lezen dat “de mensen in Cuba 24 maal minder kans hebben om besmet te worden door het coronavirus dan in de Dominicaanse Republiek (…) en 70 maal minder dan in Brazilië”.

Cuba heeft 11 miljoen inwoners. Op 24 februari 2021 werden 47.566 positieve gevallen geteld en 312 overlijdens door Covid-19.

Laat ons enkele van de sterke kanten toelichten die een dergelijk “succes” – altijd een relatief begrip wanneer er doden bij komen kijken – mogelijk maken:- een solide systeem van volksgezondheid met een ratio van negen dokters per duizend inwoners, het hoogste aantal per bevolkingsaantal in de wereld;- een Plan voor Preventie en Controle van Covid-19 dat zeer vroeg werd uitgetekend, een week voor het eerste bevestigde besmettingsgeval;- een sociaal netwerk dat reeds goed geolied was door een voortdurend aangepast rampenplan bij orkanen en dat alle krachten bundelt van de – gemeenschap (dokterspraktijken, scholen, werkplaatsen, CDR – Centros de Defensa de la Revolución (Centra voor de Verdediging van de Revolutie);- een systeem van vroegtijdige opsporing en het zogenoemde “actieve onderzoek” dat maandenlang huis aan huis duizenden studenten geneeskunde mobiliseerde;- de controle van de economie door de Staat in functie van het algemene sociale belang, die toeliet hotels, recreatiezones en verblijven tot afzonderingscentra om te vormen;- een bio-farmaceutisch werkingsmodel van openbare aard dat aan het gezondheidssysteem tenminste 20 medicijnen leverde van Cubaanse makelarij en dat voor het ogenblik vier vaccinprojecten uitvoert die op het ogenblik in de klinische testfase verkeren.

Landkaart van de “basissen” van Cuba en de VSLaat ons toch terugkomen op de gezondheidssamenwerking van Cuba die in 60 jaar meer dan 400 duizend coöperanten naar 164 landen heeft gestuurd.

Wanneer we twee kaarten op elkaar leggen, bekomen we een veelzeggende morele fotografische afbeelding van de wereld waarin we leven: enerzijds de kaart met de militaire basissen van de VS, met permanent 150.000 soldaten in 70 wereldstaten; anderzijds de kaart van de Cubaanse medische brigades met 30 duizend gezondheidswerkers in 68 staten.

In zijn onderzoek heeft de Guatemalteekse econoom Henry Morales de Cubaanse samenwerking van de laatste jaren “gemonetariseerd” – in muntwaarde vertaald. Zijn gegevens zijn verpletterend: in 25 jaar hebben de Cubaanse brigades meer dan 6 miljoen levens gered. Dankzij zijn samenwerkingsprogramma doet het eiland gemiddeld een jaarlijkse bijdrage van 4 miljard dollar, tussen 3 en 6 procent van zijn BNP. Het is de grootste werelddonor in de gezondheidssector, met 31,2 procent van het aanbod in de hele wereld. Tenslotte, zo verzekert Morales, bedraagt de monetaire waarde van de huidige Cubaanse brigades in de strijd tegen Covid19 ongeveer 85 miljoen dollar.

Foto: Yaimi Ravelo/Resumen LatinoamericanoDe econoom vertelt er ook bij dat Cuba geen ideologische voorwaarden oplegt aan de regeringen voor het verstrekken van zijn samenwerking, noch komt Cuba tussen in hun intern beleid. Daartegenover gebeurt een aanzienlijk deel van de Noord-Amerikaanse en Europese samenwerking “onder politieke voorwaarden” en is dit in bepaalde gevallen zelfs een zuivere “pre-investering” om de toegang van de eigen bedrijven tot de lokale markt te begunstigen.

De Cubaanse gezondheidssamenwerking materialiseert zich bovendien in programma’s als Operación Milagro (Operatie Mirakel) dat ook gesteund wordt door Venezuela: dankzij dit prgramma werden reeds zes miljoen mensen met lage inkomsten in 34 landen gratis geopereerd voor oogziekten, met de steun van een netwerk van 49 oogheelkundige centra. Al deze mensen zouden zonder dit programa vandaag blind zijn, omdat ze arm zijn.

Hier moet ook de Escuela Latinoamericana de Medicina (ELAM) (Latijns-Amerikaanse School voor Geneeskunde) vermeld worden, die op het Eiland gratis dertigduizend jongeren van 104 landen opgeleid heeft, in ruil voor hun verbintenis om bij hun terugkeer in hun eigen land ten dienste te staan van de meest kwetsbare mensen van hun gemeenschappen.

Tijdelijke opheffing van de Blokkade?

Deze Cubaanse samenwerking is nooit gestopt, ondanks de economische, handels- en financiele blokkade van de VS, die de voorbije twee jaar nog toenam met 130 nieuwe maatregelen. Enkele voorbeelden:de sancties tegen de scheepvaartmaatschappijen, die geleid hebben tot meerdere ernstige brandstoftekorten aan en een nog ergere aantasting van het openbaar stadsvervoer op het eiland;het verbod van vluchten naar negen van de tien Cubaanse luchthavens;het verbod voor cruiseschepen om aan te leggen en voor toeristen om inkopen te doen met het doel de inkomsten door toerisme te doen zakken;de toepassing van alle hoofdstukken van de Wet Helms–Burton om buitenlandse investeringen op de vlucht te drijven;het verbod op de geldstortingen en de bevriezing van visa om de toevloed van deviezen door emigranten te wurgen.

In de loop van 2020 hebben de verliezen door de Blokkade tegen Cuba voor de eerste maal de vijf miljard dollar overstegen.

Bij het begin van de pandemie vroegen organisaties, instellingen en personaliteiten aan Donald Trump een tijdelijke opheffing van het verkeerd genoemde “embargo”, zodat het eiland in betere omstandigheden weerstand zou kunnen bieden aan zijn gezondheidssituatie: de VN-secretaris-generaal Antonio Guterres, de VN-Hoge Afgevaardigde voor de Rechten van de Mens Michelle Bachelet, de VN-Speciale Rapporteur voor het Recht op Voeding Hilal Elver, de Werelddienst van Kerken, het Latijns-Amerikaanse Parlement …In de VS zelf kwam dezelfde vraag ondermeer van referentiemedia als de New York Times en The Financial Times, een groep leden van de Senaat, de Nationale Raad van Kerken van Christus en verschillende organisaties van Cubaanse emigranten.

Wat was toen het antwoord van het Witte Huis? Er werden tot 50 nieuwe sancties tegen Cuba goedgekeurd tijdens de pandemie.

Dit is de definitieve morele foto van de wereld waarin wij leven.‘La cooperación médica cubana y la fotografía moral del mundo’ van José Manzaneda is een hoofdstuk van het dossier El Poder Corporativo en Tiempos de Pandemia van het Observatorio de Multinacionales en América Latina (OMAL). Deze vertaling door Roos De Witte is gebaseerd op een door Marc Vandepitte opgestelde samenvatting van dit artikel. DWM