In september 2017 raasde orkaan Irma door Cuba. De schade was enorm. De gevolgen van klimaatverandering zijn al enige tijd voelbaar in Cuba, maar de intensiteit van Irma heeft ze toch extra wakker geschud. Met een 100-jarenplan: Tarea Vida (Project voor het Leven) maakt het zich klaar voor de toekomstOp de klimaatbetoging, 2 december 2018, trokken we met Cubanismo.be op straat met een sprekend spandoek: Cuba laat de mensen niet verzuipen. Ze hebben een klimaatplan. Vele protesteerders spraken ons aan: “
Waarom een solidariteitsorganisatie met Cuba op een klimaatbetoging?” Deze onderstaande tekst:De urgentieIn het voorjaar van 2017 keurde de Cubaanse Ministerraad “Tarea Vida” (Project Leven) goed, een 100-jarenplan waarin maatregelen worden uitgestippeld om Cuba te beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering. Door Cuba’s beperkte economische manoeuvreerruimte leek het erop dat de uitvoering van het plan nog lang op zich zou laten wachten. Irma bracht het plan in stroomversnelling. Tarea Vida is het meest alomvattende programma ooit om klimaatcrisis tegen te gaan onder leiding van CITMA (het Ministerie van Industrie, Technologie, Wetenschape en Milieu), gebaseerd op wetenschappelijke studie.“Cuba heeft een zeer belangrijke les geleerd”, verklaarde Dalia Salabarría Fernández, één van Cuba’s belangrijkste klimaatwetenschappers. “
Ons eiland heeft duizenden kilometers laaggelegen kusten en ligt precies op het pad van Caribische orkanen.” Aangezien de klimaatverandering het aantal orkanen zal doen toenemen, zal het eiland nog een versnelling hoger moeten schakelen om toekomstige rampen het hoofd te bieden.
De stijgende zeespiegel vormt voor Cuba de grootste uitdaging. De kusterosie is vandaag al veel erger dan wat wetenschappers voorspeld hadden. De Caraïbische Zee dringt de Cubaanse zuidkust binnen met 1,3 meter per jaar. Stormen drijven de stijgende zeeën verder landinwaarts en vervuilen de kustwateren en het akkerland. Klimaatverandering is niet morgen, maar vandaag. Hieronder kun je een grafiek zien van de evolutie van het aantal orkanen die Cuba hebben geraakt tussen 1791 en 2010. De ‘sense of urgency’ is er duidelijk.
Kimaatplan voor 100 jaarIn het plan staan acties op korte termijn (2020), middellange termijn (2050) en lange termijn (2100). Een van de meest urgente maatregelen is bijvoorbeeld het beschermen en terug aanleggen van mangrovebossen (waterbossen) die het eerste baken in de strijd tegen erosie zijn.
Desondanks reikt het plan veel verder dan dat. Zo verbiedt ze ook de bouw van nieuwe huizen in bedreigde kustgebieden. Het neemt ook maatregelen voor inwoners van gemeenschappen die door de stijging van de zeespiegel moeten verhuizen. Die verhuizing van de kustgemeenschappen is toch wel één van de zwaarste taken die de Cubaanse overheid zichzelf heeft opgelegd. Het betekent dat de mensen in die dorpen moeten worden voorgelicht, zodat ze zich meer bewust worden van de klimaatverandering en betrokken raken bij de planning van hun verhuizing en de toekomstige locatie van hun nieuwe huizen. Daarom is ook bewustwording en educatie essentieel, want voor het slagen van dergelijke zaken is het belangrijk dat iedereen beseft dat de confrontatie met de klimaatcrisis samen moet aangegaan worden.
Het plan is duidelijk een overheidsplan waar het cruciale aspect van goede planning centraal staat. Het kan echter niet functioneren zonder uitwisselingen met partners zoals de provinciale autoriteiten, lokale partijleiders, vertegenwoordigers van de centrale overheidsorganen, civiele bescherming, ruimtelijke ordening en provinciale risicobeoordelingscentra, maar ook de massaorganisaties en de wijkcomités (CDR).
Een duurzaam klimaatbeleid dat ver in de toekomst kijktHet Cubaanse plan onderscheidt zich van dat van andere landen. Het plan heeft de ambitie om Cuba voor te bereiden op de klimatologische veranderingen in de volgende eeuw. De langetermijnvisie van Cuba staat in schril contrast met het beleid van kapitalistische landen die zich al te vaak laten leiden door multinationals voor wie kortetermijnwinsten belangrijker zijn. Zij hebben geen belang bij een desinvestering van hun fossiele industrie of bij grootschalige initiatieven voor milieubehoud. In Cuba hebben diezelfde multinationals veel minder vrijspel en kijken beleidsmakers vooral naar de behoeften van de bevolking. Hoewel heel wat landen, neem pakweg Nederland of de VS, weten dat hun kusten heel erg fragiel zijn, geven ze bouwpromotoren toch vrijspel om nog meer te bouwen aan de kust.
Het plan krijgt wereldwijd erkenning voor de wetenschappelijke basis en de belangrijke rol die Cuba’s eigen wetenschappers krijgen in het overheidsbeleid. Een heel ander verhaal dan dat van Cuba’s grote buur de Verenigde Staten, waar de Trump-administratie klimaatverandering zelfs ontkent en het wetenschappelijk departement errond definanciert.
Disaster capitalism in Puerto Rico Het klimaatplan van Cuba is gericht op wat ze in de literatuur ‘adaptation’ en ‘mitigation’ noemen. Mitigatiemaatregelen zijn maatregelen die worden genomen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen en te beteugelen, zoals bv. een energie-efficiënt beleid, terwijl aanpassingsmaatregelen gebaseerd zijn op het verminderen van de kwetsbaarheid voor de gevolgen van de klimaatverandering. Mitigatie is daarom gericht op de oorzaken van de klimaatverandering, terwijl adaptatie zich richt op de gevolgen ervan. Cuba beseft dat er meer dan ooit moet werk gemaakt worden van preventie en van het verminderen van de broeikasgassen, maar dat er NU al moet gepland en uitgevoerd worden hoe Cuba zich zal aanpassen aan extreme klimaatfenomenen.
Laten we eens naar Puerto Rico kijken, een prachtig Caraïbisch eiland, dat had kunnen zijn wat Cuba nu is: een soevereine staat, maar dat zich heeft kunnen bevrijden van het juk van de VS.
We zien dat in kapitalistische landen klimaatcrisissen zelfs worden misbruikt door de heersende klasse om een extreem neoliberaal beleid door te drukken van exploitatie, discriminatie en zelfs militarisering. Naomi Klein, labelde dit als ‘disaster capitalism’. Dit gaat over hoe de toch al rijke en machtige mensen systematisch de pijn en het trauma van collectieve schokken – zoals natuurrampen of economische crissisen – uitbuiten om een nog ongelijkere en ondemocratische samenleving op te bouwen. Puerto Rico is hier het perfecte voorbeeld van.
Het komt de elite beter uit om het eiland niet aan te passen aan toenemende superstormen en verwoestende klimatoligische fenomenen. Het aantal doden na de passage van orkaan Maria vorig jaar, liep op van 64 naar bijna 5000. Het eiland zat bijna een jaar zonder electriciteit. Op dit tropische eiland, waar ventilatie en koeling een bepalende rol spelen bij het op een veilige temperatuur houden van voedsel en medicijnen, heeft het verlies van elektriciteit gevolgen voor iedereen. Geen enkele industrie of ziekenhuis kan zonder functioneren. Er zijn al veel mensen gestorven door een gebrek aan elektriciteit om levensreddende apparaten van stroom te voorzien. Gebrek aan elektriciteit vermindert ook de capaciteit voor onderhoud en levering van drinkwater.
Puerto Rico dat torenhoge schulden bezit en momenteel geleid wordt door een board van Noord-Amerikaanse financiële experten, kon van hun schuldeisers slechts hulp krijgen in de vorm van een lening. Je kan bijna spreken van een regelrechte genocide op het Puerto Ricaanse volk. Maar dat disater capitalism komt de VS goed uit. Ze ziet Puerto Rico als haar belastingsparadijs en productie atelier (tot voor kort werd de helft van de medicijnen, die in de VS verkocht worden, geproduceerd op het eiland). Als het eiland leegloopt of uitgemoord wordt, komt dat de VS cru gezegd ook goed uit. Meer ruimte voor golfresorts, voor VS-bedrijven, etc …
De strijd tegen de klimaatverandering is urgent, is broodnodig, en mag niet op de kortetermijn gericht zijn. Er moet een plan zijn om ons preventief te beschermen, maar ook om ons aan te passen aan de realiteit. Dit moeten we van onze overheden hier ook eisen. Cuba’s klimaatplan kan daarvoor een insprirerend voorbeeld zijn.