De laatste tijd verschijnen er naar aanleiding van de film: ‘Koning van de wereld’ regelmatig artikels in de pers van de filmmakers. Blijkbaar heeft de crew dit verblijf niet goed verteerd, want ze laten geen gelegenheid voorbijgaan om ongenuanceerd het socialistische Cuba met de grond gelijk te maken.

Op 2 januari 2008 verscheen er ook in Humo een artikel van Josse De Pauw die in het kader van de filmopnames enige tijd in Cuba verbleef en er een dagboek bijhield. De Pauw bekijkt Cuba duidelijk door een Belgische bril, een fout die vele westerlingen maken.

Wie Cuba bezoekt moet enkele zaken steeds voor ogen houden:- Cuba is een Derde-Wereldland en moet dan ook als dusdanig bekeken worden.- Niet vergeten dat Cuba zich nog steeds in Koude- oorlogssfeer bevindt met de VS.- Cuba heeft maar een beperkte industrie en onvoldoende bodemrijkdommen.- Na de ineenstorting van de Sovjet-Unie was het land volledig geïsoleerd.- Voor heel wat zaken is het land afhankelijk van buitenlandse handel, maar het wordt in een wurggreep gehouden door het Amerikaanse embargo.- Wie dit alles voor ogen houdt en het land ernstig bestudeert zal merken dat Cuba in de Derde Wereld op eenzame hoogte staat.

Wat zijn de graadmeters van iedere beschaving?

Gezondheidszorg, Onderwijs, Levensverwachting, Kindersterfte, Sociale Zekerheid en zorg .

Als we deze graadmeters toepassen op Cuba dan moeten we concluderen dat dit Derde-Wereldland zelfs niet moet onderdoen voor de zogenaamde ‘rijke’ landen.

Het artikel. Enkele stellingen uit het dagboek van De Pauw wat nader bekeken:“Over de wachtrijen op de luchthaven…” In Cuba vielen reeds meer dan 3000 dodelijke slachtoffers door terreuraanslagen georganiseerd door de CIA en de anti-Cubaanse maffia van Miami. Een degelijke grenscontrole is dan ook geen luxe.

De Pauw krijgt als buitenlands acteur een VIP-behandeling, wat lange wachttijden vermijdt, hij zou dat beter appreciëren.“Het socialisme heeft uitgesproken standen”Cuba kent een inkomensverhouding van maximum 1 op 4. Dit is niets vergeleken met de kapitalistische landen, waar je bij die verhouding gerust enkele nullen kunt bijtellen. Bovendien hebben in Cuba arm en rijker net dezelfde mogelijkheden op gratis gezondheidszorg, onderwijs, cultuur en sport. Ook de sociale voorzieningen gelden voor iedereen.

Deze inkomensverschillen in Cuba kennen verschillende oorzaken, waaronder:Wie in de toeristische sector werkt is bevoordeeld door de fooien van buitenlanders. Sommige toeristen gooien met fooien ter waarde van een Cubaans jaarloon.

Er zijn clandestiene handeltjes op de zwarte markt.

De VS pompen geld in zogenaamde dissidente organisaties. Zij willen ook bewust een klassenverschil creëren om het ongenoegen aan te wakkeren. Het gaat hier over miljoenen dollars.

Sommige beroepen worden beter betaald dan anderen.“Havana is een puinhoop” Er is inderdaad een ernstig gebrek aan onderhoudsmateriaal. Grote delen het oude centrum van de stad zijn in verval.

De Cubaanse staat kiest zijn prioriteiten, en daarbij zijn bijvoorbeeld microscopen belangrijker dan verf. Ook al lijkt die verf voor de toerist het grootste probleem op het eerste gezicht.

Tegelijk wordt ook zwaar geïnvesteerd in de restauratie van de oude stad, die door de Unesco als werelderfgoed van de mensheid erkend is. Aan zo’n restauratie zijn serieuze prijskaartjes verbonden en dat is bijgevolg niet evident voor een Derde Wereld land.“Havana is overbevolkt met 6 miljoen inwoners”Klopt niet, het zijn er 2 miljoen. Havana is de hoofdstad maar ook een aantrekkingspoel voor gelukzoekers van het platte land die een toeristisch graantje willen meepikken. Dit zorgt voor een historische overbevolking in bepaalde wijken. Havana staat voor enorme uitdagingen om deze problemen het hoofd te bieden. Al is er geen ‘ leegloop ‘ van het platte land, dankzij de goede sociale voorzieningen.“Met bonnetjes naar de winkel” Cuba is het enige land van Latijns Amerika zonder ondervoede kinderen. Dat heeft alles te maken met het feit dat men via die bonnetjes iedere Cubaan zijn basisvoedsel garandeert. Naarmate het economisch beter gaat, is er ook een uitbreiding van producten in deze ‘voedselkorf’.“Het zijn jouw muren niet… alles staatsbezit” 85% van de Cubanen heeft z’n eigen woonst. In Havana met z’n overbevolking moeten de woonruimtes soms wel gedeeld worden door jonge gezinnen met hun ouders. De afbetaling van een woning bedraagt maximum 10% van het inkomen gespreid over maximum 20 jaar. Dan is je huis van jou. Wie zou daar niet willen voor tekenen?

Er bestaat geen immobiliënmarkt waardoor je geld kunt verdienen door te speculeren met woningen. In uiterste gevallen kan je misschien je woning wel verliezen, maar in welk land bestaan er geen onteigeningen?“De Cubanen houden zich er buiten” Een Cubaan is zeker geen onderdanig type en heeft over alles wel een mening. Zij zijn constant bezig met politiek. Zij vergaderen regelmatig in buurtcomités (CDR’s), maar ook in de vakbond, de vrouwenbeweging, de jeugd- en de studentenbeweging, waar ze geen enkel probleem uit de weg gaan en zoeken naar oplossingen. De mensen kiezen zelf hun kandidaten op de kieslijst en vaardigen hun eigen volksvertegenwoordigers af. Elke verkozene moet zich twee keer per jaar verantwoorden voor zijn kiezers en is hierbij afzetbaar.“Hopen Afval” In België zet ieder z’n afval voor z’n eigen deur. In Havana brengt men z’n afval naar een vast punt in de wijk. Dit werkt efficiënter voor een land met een vervoersprobleem. Maar het vuil blijft zeker niet liggen! Mocht dit wel het geval zijn, de stad zou overspoeld worden door epidemies, en dat is allesbehalve het geval.“Nationale gerecht: rijst, bonen en kip” Het klopt dat de eenzijdigheid van de voeding een probleem is. Zelfs De Pauw en z’n collega’s krijgen geen voorkeursbehandeling. Cuba moet roeien met de riemen die het heeft. Het probleem in de rest van Latijns-Amerika is nog van een heel andere aard: daar heeft gemiddeld 40% van de bevolking gewoon een chronisch voedseltekort.“Kokkin van Fidel” De Pauw zegt dat hij de indruk had dat ze bang was.

Iemand die bang is hangt toch niet de vuile was van ‘de grote dictator’ buiten. Hetzelfde geldt voor de bevolking die honderduit vertellen over alles wat hen ergert. De Cubanen zijn zeer kritisch en tegelijkertijd zeer trots op hun land. En er is respect voor Fidel.“Fidel is een schoft…en Fidel is voor het embargo”.

Zo meent De Pauw te weten. Waar baseert die man zich op?

Geloof me vrij: Mocht het embargo Fidel werkelijk goed uitkomen, de VS had het al lang laten verdwijnen, want zij zijn meesters in strategische oorlogsvoering. Cuba vraagt jaar na jaar in de VN om dat embargo te veroordelen.

De Pauw lijkt zelfs geneigd de kant van dictator Batista te kiezen want toen was alles nog ‘mooi en net’. Mooi en net voor de elite, ellende voor het gepeupel . Van schoften gesproken.“Geen subsidies” De Pauw klaagt in zijn artikel dat de Belgische staat hem geen subsidies geeft om zijn kunst te bedrijven. In Cuba krijgen alle artiesten een vast loon. Maar daarover rept hij met geen woord. Niet negatief genoeg?“Orkanen” Ook hier toont Cuba zijn organisatietalent. Zij krijgen elk jaar de volle laag, maar kennen wel het minste dodelijke slachtoffers uit de regio.

Terwijl de Pauw z’n roes uitslaapt na een ‘ orkaanfeestje’ ontruimt de Cubaanse overheid het hele traject van de orkaan en brengt miljoenen mensen, dieren en huisraad in veiligheid.“Toeristen niet welkom” Het toerisme is de grootste bron van inkomen in Cuba, maar het heeft ook zijn keerzijde. Het zorgt zoals gezegd voor financiële wanverhoudingen in de samenleving. Al wordt een aanzienlijk deel van de fooien die de mensen krijgen afgestaan voor sociale projecten.

Ook kijkt een Cubaan met verbazing naar het geld dat de toerist spendeert, zonder het perspectief te zien. Zij kennen niet de prijs die wij betalen voor ons loon. Dit kan lijden tot ongenoegen onder de bevolking en knaagt aan het solidariteitsgevoel.“Medicatie is een groot probleem” Het embargo geldt ook voor medicijnen. Maar dankzij preventiecampagnes, natuurlijke geneeskunde, eigen geneesmiddelenproductie en een goede verdeling van medicijnen, haalt men toch goede cijfers en bereikt men iedereen.“Werken op plekken die je worden aangewezen” Mocht dat waar zijn dan woonden er geen 2 miljoen Cubanen in Havana, maar stuurde men hen de velden in. Wel tracht men via het gratis onderwijs te zoeken naar ieders kwaliteiten om deze zo goed mogelijk te ontwikkelen.

De studiekeuze wordt wel enigszins gestuurd volgens de noden. Heeft men 100 architecten nodig, dan gaat men er geen 1.000 opleiden maar wel de 100 beste. Men gaat geen werkloosheid of desillusie in de hand werken.

Vanwaar dan de idee dat de werkplaatsen aangewezen worden? Een pasafgestudeerde doet in Cuba twee jaar sociale dienst op de plaats waar hij meest nodig is. Dat is een wederdienst aan de gemeenschap, want voor het individu is studeren volledig gratis. Tijdens de sociale dienst ontvangt men een volledig loon.“Papel voor ieder bezit” Zwarthandel is ook in Cuba verboden. Net als heling. In principe moet je in België ook al je bezittingen kunnen legitimeren, wil je er aanspraak op kunnen maken.

In Cuba zou er veel verraad zijn door buren volgens De Pauw. Is dit een buikgevoel of heeft hij werkelijk veel verraders ontmoet?

In Cuba is er zeker meer sociale controle dan in België. En maar goed ook zou ik zeggen. Ginder is het ondenkbaar dat een oudje 2 maanden dood ligt in haar huis zonder dat iemand iets merkt. Tegenstanders doen die sociale betrokkenheid vaak af als ‘spionage voor Big Brother’.

In de praktijk gaat het eerder om sociale betrokkenheid, gevoed door een sociaal systeem.“Enkel officiële taxi’s” Het is net als bij ons een officieel beroep, waar geen oneerlijk zwartwerk wordt toegelaten. Al wordt er veel door de vingers gekeken.“Ze mogen geen vis vangen”Onzin! De Malecon staat vol met vissers. Zij bevoorraden de restaurants. Wel is het zo dat de gemiddelde Cubaan geen visliefhebber is.“De man met de baard” De Cubanen zouden Fidel’s naam niet noemen? Wat een lachertje. De Cubanen praten met fierheid over hun president, overal.

Enkel de hardnekkige tegenstanders zullen met gebaren over hem spreken. En die praatjesmakers kom je ook overal tegen, meestal dezelfden, die komen vertellen hoe vaak ze aan de dood ontsnapt zijn.“Familieleden mogen ’s zondags komen zwemmen” Zelfs dat kan De Pauw niet verdragen. Het verstoord zijn toeristische rust.

Algemeen De Pauw is niet uit Havana weggeweest. Voor wie Cuba wil leren kennen is Havana geen goede uitvalsbasis. Hier concentreren zich de grootste problemen van het land.

De Pauw verdiept zich nergens in de verwezenlijkingen van de Cubaanse samenleving, maar zoekt met een vergrootglas naar de tekortkomingen.

Ikzelf heb Cuba bezocht, maar ook Zuid-Afrika. Allebei derde wereldlanden. Waarbij Cuba veel armer is dan Zuid-Afrika. Toch leven de mensen in Cuba dubbel zo lang dan in Zuid-Afrika. De graadmeters van de beschaving staan in Afrika op een triestig laag peil.

Ik bezocht in Cuba ziekenhuizen, een tehuis voor mindervaliden, bejaardenhuizen, kindercrèches, scholen, universiteiten, vakbonden, bedrijven, wijkverenigingen, vrouwenorganisaties, studentencollectieven… Hieruit leerde ik veel.

Ik durf met de hand op het hart te beweren dat Cuba op menselijk vlak onze beschaving ver vooruit is.

De Pauw had beter naar de man geluisterd die op het eind van het artikel zegt: ‘ Denk met je hart’