Quinceañera vieren wordt steeds populairder. Het is een ‘booming business’! Dat bewijst ook de nieuwste creatie van Mattel die nu zelfs een ‘Quinceañera Barbie’ op de markt brengt. Maar wat is Quinceañera eigenlijk?
In vele Latijns-Amerikaanse landen – dus ook in Cuba – is het de traditie dat een meisje haar vijftiende verjaardag gevierd wordt met een heus quinceañera ritueel. La fiesta de los quince anos (letterlijk: het feest van de 15 jaren) is een typisch overgangsritueel waarbij de overgang van kind naar volwassene wordt gevierd. Die dag is een meisje voor één dag een prinsesje met prachtige jurken en fotoreportages tot gevolg, ongeacht haar achtergrond of sociale status.
Oorsprong & evolutie van het Quinceañera ritueelDe viering van de vijftiende verjaardag van een vrouw kent verschillende oorsprongen maar is waarschijnlijk afkomstig uit de precolumbiaanse cultuur. De Maya’s en de Azteken uit Mexico waren wellicht de eersten die met culturele rituelen de overgang van meisje tot vrouw aanduidden in hun culturen. Toen de Spanjaarden in het continent arriveerden, introduceerden ze niet alleen het christendom, maar ook walsen en jurken. Op het kruispunt tussen inheemse traditie en kolonisatie in de 19e eeuw ontstond zo het Quinceañera ritueel.
Met de loop der jaren is de betekenis van het overgangsritueel wel veranderd. Zo was het in landelijke regio’s een aanwijzing dat meisjes na hun Quinceañera klaar waren om te trouwen op hun vijftien jaar. Dat is vandaag de dag natuurlijk minder gebruikelijk. Tijdens de 20e eeuw hield het ritueel ook in dat het meisje bepaalde privileges kreeg: zo mocht ze bijvoorbeeld plots deelnemen aan festiviteiten voor volwassenen en mocht ze zich maquilleren. Rijke families vierden het ritueel bovendien uitbundig met een groot feest: hoe groter het feest en hoe mooier de jurk, hoe beter voor de naam van de familie.
Met het steeds meer migreren van Latino-families naar de Verenigde Staten, verspreidde het ritueel zich ook in Noord-Amerika. Daar commercialiseerde het fenomeen zich zo sterk dat een extravagant quinceañera feest tegenwoordig steeds meer begint te lijken op een trouwfeest en al makkelijk duizenden dollars kost met alles erop en eraan. Vandaag bestaan er zelfs speciale event planners die zich volledig op zulke feesten toewijden en professionele fotograferen capteren het hele gebeuren met foto’s en films. Ook kleine Cubaanse meisjes worden grootIn Cuba werd het quinceañera ritueel met name geïntroduceerd door de Spanjaarden en werd het erg uitbundig gevierd met een groot feest tot eind de jaren ’70. Tijdens de Speciale Periode in de jaren ’90 was het voor vele families financieel en infrastructureel gezien moeilijk om zich deze luxe te veroorloven. Dat was het gevolg van de zware economische crisis als gevolg van de ineenstorting van de Sovjet-Unie en de blokkade van de Verenigde Staten. Maar vandaag is la fiesta de los 15 años weer helemaal terug van weg geweest!
Traditioneel hecht men in Cuba veel belang aan de uiterlijke verschijning van la quinceañera, het meisje wiens 15e verjaardag wordt gevierd: ze draagt die dag een elegante jurk (die lijkt op een trouwjurk of prinsessenjurk). Meestal heeft de jurk een pasteltint: roze, wit, lichtblauw of lichtgeel. Als een echte prinses, draagt de quinceañera ook een kroontje op haar bijzondere dag. Een verjaardagstaart met indrukwekkende versieringen mag uiteraard niet ontbreken tijdens deze festiviteit. En in toenemende mate wordt er van haar gasten verwacht dat ze cadeautjes geven aan de jarige.
Daarnaast is het de gewoonte dat de vader zijn dochter als eerste ten dans vraagt op het feest. Daarna is het de beurt aan 14 andere jongens (vaak klasgenoten, vrienden of familieleden) om met haar te dansen. Elke jongen geeft het meisje een roos. Bovendien zijn er ook 14 vrouwen uitgenodigd die elk een kaars meebrengen voor het gevierde meisje. De 14 rozen symboliseren de 14 voorbije jaren van haar leven, en telkens de quinceañera een kaars uitblaast, mag ze een wens doen. Alles voor de fotoTegenwoordig merk je dat het quinceañera ritueel niet alleen aan populariteit wint in Cuba, maar voornamelijk ook bijzonder wordt gecommercialiseerd. Gespecialiseerde fotostudio’s boden oorspronkelijk jurken te huur aan voor wie er geen kon kopen, maar nu huurt één familie vaak meerdere jurken waardoor het meisje vaak verschillende jurken op één dag draagt. Daarenboven wordt het bijhorende fotoboek – dat het toonbeeld is van het quinceañera ritueel – steeds belangrijker. Voor zo’n 50 CUC kan je al terecht bij een fotograaf voor een all-in pakket met jurk en fotoreportage inclusief fotoboek.
Als je bij een Cubaanse familie met een 15+ dochter op bezoek bent en het album ligt (nog) niet op de salontafel, dan mag je er zeker van zijn dat ze het binnen de kortste keren boven zullen halen. Vele families hebben jarenlang gespaard voor deze belangrijke gebeurtenis in het leven van hun dochter en zijn enorm trots op dit moment. Maar er is meer aan de hand: het quinceañera ritueel wordt ook een statussymbool om aan te tonen of een familie welvarend is. Dit wil zeggen: hoe groter het feest, hoe meer en hoe mooier de jurken, hoe meer foto’s, hoe meer outfits, hoe imposanter, hoe beter…Naast het traditionele beeld van de prinses zie je ook meer en meer meisjes ‘moderne’ outfits opduiken in de fotoboeken. In zulke foto’s wordt het meisje niet langer onschuldig afgebeeld maar eerder als een sensuele, zelfstandige, geëmancipeerde vrouw in strakke jurkjes, korte rokjes en outfits die veel weg hebben van wat je ziet in populaire reggaeton videoclips en internationale mode magazines. Deze verspreiden zich over het eiland via el paquete semanal (een wekelijks pakket met digitale media dat offline verspreid wordt in Cuba). Globaliseringsgolven Mede dankzij de globalisering bereikt ook de Westerse consumptiementaliteit waarbij consumptie iemands status in de maatschappij bepaalt, in toenemende mate Cuba. Met name Cubaanse jongeren die steeds meer toegang hebben tot digitale media, nemen zo deel aan een mondiale culturele integratie. Ze geven op hun eigen manier een interpretatie aan de beelden die zij opvangen uit de rest van de wereld en vertalen die zo naar eigen culturele waarden, normen en gewoonten waar het quinceañera ritueel deel van uitmaakt.
Ook transnationale stromen van geld, en met name remittances (internationale geldtransfers) van Cubanen die in het buitenland wonen naar hun families in Cuba zijn mee verantwoordelijk voor de nieuwe opmars en commercialisering van het quinceañera ritueel. De Cubaanse gezinnen die geld uit het buitenland ontvangen, hebben de financiële mogelijkheid om hun dochters in de bloemetjes te zetten en zullen dat zoveel mogelijk doen. Dat neemt niet weg dat Cubaanse families die met een standaard inkomen er niet alles zullen aan doen om hun quinceañera de dag van haar leven te bezorgen. Sommigen gaan er zelfs voor in de schulden, maar de meesten kijken er zo naar uit dat ze er soms wel jarenlang voor sparen.
Tot slot zijn het niet enkel Cubaanse meisjes die voor de ‘booming quinceañera business’ hebben gezorgd. Toen Obama het makkelijker maakte voor Amerikaanse burgers om naar Cuba te reizen onder bepaalde categorieën, kwamen ook veel Amerikaanse meisjes (vaak met Cubaanse achtergrond) met hun familie fiesta de los quince años in Cuba vieren: niet alleen omdat het in Cuba goedkoper was dan in de VS, maar natuurlijk ook een toplocatie voor foto’s oplevert! Of dit quinceañera-toerisme nog standhoudt onder Trump valt helaas sterk te betwijfelen gezien zijn verstrenging van de reisvoorwaarden van Amerikanen naar Cuba. ConclusieAls je volgende keer naar Cuba reist en je ziet er een prinsesje op straat poseren, dan weet je dat het hoogstwaarschijnlijk een quinceañera is die haar vijftiende verjaardag viert! Wie weet word je wel uitgenodigd door de familie op haar quinceañera feest, dus aarzel zeker niet om een praatje te maken met de jarige. De meeste Cubanen zullen zelfs een eer vinden om internationaal gezelschap te ontvangen op hun feest en dit moment te delen! Julie Rausenberger