Een blog van Jérome Fauré, Oxfam-landendirecteur in Cuba, over waterbeheer in Cuba. We kennen Cuba vaak als een prachtige, exotische vakantiebestemming. Maar de Cubanen hebben te kampen met de ergste droogte in 100 jaar. Vrouwen en bewuste boeren slagen erin om zich aan te passen aan die nieuwe situatie.
Droogte = meer dan een gebrek aan regenCuba heeft 168 gemeentes, en 141 daarvan zijn begin dit jaar getroffen door een hardnekkige droogte. De waterreservoirs zaten op amper 41% van hun capaciteit. In juni werd voor 40 van deze gemeentes een staat van “ernstige droogte”. Deze droogte is één van de gevolgen van de klimaatverandering in Cuba, bovenop de verhoging van de zeespiegel en de verzouting van bepaalde zoetwaterbronnen. Cuba wordt ook vaak getroffen door orkanen. Maar droogte is een meer verraderlijke ramp, met een net zo zware impact op de mensen. De landbouw en veeteelt brengen minder op en eten wordt schaars in bepaalde streken. Mensen raken uitgedroogd en door het gebrek aan water worden ook de hygiënische omstandigheden slechter. Vrouwen en waterWat minder bekend is bij ons, maar zoals het in veel landen gaat: het zijn de vrouwen die de verantwoordelijkheid dragen voor de toegang tot proper water. Een grote verantwoordelijkheid, in tijden van droogte. Het zijn de vrouwen die het water gaan halen bij waterbedelingen door de lokale overheid, die Oxfam mee ondersteunt (met dank aan het Europees humanitair agentschap ECHO). In de gemeentes in Palma Soriano (in de provincie Santiago de Cuba), bijvoorbeeld, die het sterkst getroffen zijn door de droogte. 635.000 mensen zijn er getroffen door de droogte. Door water te verdelen hebben meer Cubanen opnieuw en betere toegang tot drinkbaar water.
Er is meer nodig dan water verdelenNaast de waterbedeling helpen de provincie Santiago de Cuba, ECHO en Oxfam de getroffen Cubanen ook om het beschikbare water en de hygiëne beter te beheren. We bieden hen ook advies, zodat ze zelf beter kunnen analyseren welke stukken van hun terreinen het meest kwetsbaar zijn voor droogte.
Meer dan 4.200 gezinnen hebben op die manier zelf hun levensomstandgheden opnieuw kunnen verbeteren. Zelfs kinderen en scholen zetten zich in voor meer kennis over droogte en voor een betere hygiëne. Het woord “veerkracht” is deel gaan uitmaken van de woordenschat van de Cubanen: het vermogen om jezelf sterker te maken en op eigen houtje weer uit de crisis te raken.
Want water verdelen tijdens de droogste periodes is op zich niet genoeg om droogte tegen te gaan. Het is essentieel om op een langere termijn te werken. Door bijvoorbeeld lekken te repareren in waterbuizen en oude infrastructuur. Door te zorgen voor meer waterpunten, waar vrouwen water kunnen krijgen. Door ervoor te zorgen dat de basiskennis over hygiëne beter verspreid raakt. Of nog: door landbouwtechnieken te promoten die aangepast zijn aan het drogere klimaat.
Boeren passen zich aan aan klimaatverandering60% van het water dat op Cuba gebruikt wordt, gaat naar de landbouw. Daarom is het zo belangrijk voor de Cubanen om bewust om te gaan met waterbeheer in de landbouw, zeker nu er steeds minder water beschikbaar is. De Cubaanse boeren moeten zich aanpassen aan de klimaatverandering. Door grootschalige landbouw is de biodiversiteit in de Cubaanse ecosystemen er op achteruit gegaan. En dat heeft dan opnieuw weer een versterkend effect op de klimaatverandering. BiodiversiteitEén van de meest efficiënte middelen om zich aan te passen is om de biodiversiteit te bewaren in de landbouw. Geen monocultuur, dus, maar wél bijvoorbeeld bossen heraanplanten… Want dat verhindert de bodemerosie, en de boomwortels houden het water vast in de grond. Of boeren kunnen specifiek zaden kiezen die resistenter zijn tegen de droogte, en landbouw en veeteelt beter op elkaar afstemmen, om de biodiversiteit in de landbouwsector te beschermen. Oxfam heeft (met steun van de Belgische overheid en de Japanse ambassade) een programma opgestart in de provincie Guantanamo. We werken samen met het ministerie van Leefmilieu en met boerenorganisaties om technologieën te promoten waarmee boeren zich kunnen aanpassen aan de klimaatverandering. Dat gaat bv. om windpompen waarmee ze water kunnen oppompen voor het vee, velden irrigeren met lage druk, meteorologische stations installeren voor de landbouw… Studie zegt: agro-ecologie + vrouwen = succesOxfam heeft ook een studie uitgevoerd naar good practices van Cubaanse boerenbedrijven die zich succesvol weten aan te passen aan de droogte en aan de klimaatverandering.
Wat blijkt? De boerenbedrijven die het meest resistent zijn tegen de droogte, zijn de bedrijven die agro-ecologische methodes in de praktijk omzetten, en in het bijzonder de boerderijen die gerund worden door vrouwen. 4 miljoen toeristen hebben Cuba in 2016 bezocht. Ze kwamen genieten van het prachtige land en de gastvrije bevolking. Ze stonden er waarschijnlijk niet bij stil hoeveel water er nodig was voor de zwembaden en schone handdoeken van luxehotels, het onderhoud van golfterreinen, de manden vol tropisch fruit…
Zouden ze het weten, die 4 miljoen toeristen, dat de Cubaanse vrouwen de trekkende kracht zijn in de strijd tegen de droogte en voor aanpassing aan de klimaatverandering? Overgenomen van de blogpost van Jérome Fauré, Oxfam-landendirecteur in Cuba (oxfamsol.be)