ICS is heel verheugd om op deze 19e editie van Che Presente, Mariela Castro te gast te hebben. Mariela is seksuologe en leidt het Nationaal Centrum voor Seksuele Opvoeding (CENESEX) te Havana.
Ze is Cuba’s invloedrijkste stem als het op genderrechten aankomt. Mariela komt spreken over ‘Seksualiteit en sociale verandering’.
Het wordt een boeiend gesprek rond controversiële thema’s, vanuit een origineel uitgangspunt.
Mariela Castro is dochter van huidige president Raúl Castro en van Vilma Espín. Haar moeder was één van de kopstukken van het clandestien verzet tegen de dictatuur van Batista in Santiago. Vilma Espín is een monument in Cuba. Ze overleed in 2007 aan kanker. Ze was een baanbreker voor de rechten van de vrouw, maar ook voor die van kinderen. Ze zat jarenlang de nationale vrouwenbeweging FMC voor. Haar voorstel in de jaren ’70 om het huwelijk in de Cubaanse grondwet op te nemen als een verbintenis ‘tussen twee personen’ in plaats van ‘tussen man en vrouw’ was ver vooruit op zijn tijd en heeft het toen ook niet gehaald.
Een paar jaar geleden kreeg Mariela heel wat internationale persaandacht, omdat CENESEX opkwam voor het recht op gratis geslachtsoperaties bij transseksuelen. Spectaculair nieuws dat bij de één leidde tot verontwaardiging en bij de ander tot bewondering. Toch vormt dit aspect slechts één (klein) onderdeel van de dagdagelijkse strijd van CENESEX. Zelf stelt Mariela de strijd voor de gelijkberechtiging van alle mensen ongeacht hun sekse of seksuele voorkeur en de strijd tegen het machismo centraal. Daarmee zit ze helemaal op de lijn van één van de belangrijkste strijdpunten van de Cubaanse Revolutie. Want de centrale doelstelling van het socialisme is de emancipatie van de mens.
Daarom ook de veelzeggende titel van haar lezing: ‘Seksualiteit en sociale verandering’. De Cubaanse Revolutie bracht enorme structurele veranderingen binnen de Cubaanse samenleving met zich mee. De patriarchale familieschema’s (man als kostwinner, vrouw als thuisblijvende moeder) en de traditionele relatiepatronen werden prompt doorbroken. Het emancipatorisch proces van de revolutie bracht diepgaande sociale veranderingen mee en de noodzaak om een einde te maken aan elke vorm van discriminatie. Een samenleving in overgang naar het socialisme zoals de Cubaanse samenleving moet vermijden de bestaande overheersingmechanismen te reproduceren. Niet alleen dominantie op basis van klasse of ras moet verdwijnen, maar evengoed dominantie op basis van seksuele voorkeur. Daarom pleit Mariela ervoor om holebirechten niet los te koppelen van andere sociale strijdpunten.
Dat dit emancipatorisch proces niet zonder slag of stoot verloopt, ontkent Mariela niet. Cuba heeft, net als de rest van Latijns-Amerika, te kampen met een sterk homofobe traditie. In de beginjaren van de revolutie bleef het machismo in Cuba cultureel dominant. Het werd versterkt door de erfenis van het Spaanse wetboek, het katholicisme en de toenmalige stand van de wetenschap. Het is een zwarte bladzijde uit de geschiedenis van de Cubaanse revolutie, die haar heeft doen nadenken over wat het werkelijk betekend om als zich als mens geëmancipeerd te noemen.
Toen Mariela seksuologie studeerde, begon ze zich af te vragen hoe er rond dit gevoelige thema gesensibiliseerd kon worden. Binnen het Marxisme vond ze heel wat elementen om dit werk te kaderen. Zo is voor haar de bal aan het rollen gegaan. De inzet van Mariela en van CENESEX wordt ondertussen internationaal erkend.
Mariela wordt vaak omschreven als een ‘frisse wind’ binnen de Cubaanse revolutie. De Westerse pers labelt haar graag als de ‘rebels’. Maar iedereen die Cuba een beetje kent, weet dat kritische stemmen er geen uitzondering zijn. Je kan het gerust een basishouding van de Cubanen tegenover hun eigen revolutionair project noemen. Mariela staat ook niet alleen met haar strijd en wordt ondersteund door een brede beweging, door de PCC en de verschillende bevoegde regeringsinstanties. In haar lezing zal ze voorbeelden geven van het genderbeleid van Cuba. Dat beleid vertrekt vanuit een educatie en communicatie-strategie, omdat het ook gaat om een cultureel omvormingsproces. Dit gaat soms trager dan Mariela persoonlijk zou willen, maar dingen hebben nu eenmaal tijd nodig om te rijpen.
Boeiend wordt deze lezing alvast. Mariela weet complexe materies zoals gender , seksualiteit en sociale transformaties op een bevattelijke manier uit te leggen. We krijgen te horen hoe het emancipatorisch proces voor mensen met een andere seksuele geaardheid in Cuba verloopt, waar het op botst en hoe het tracht iedereen, ook de hetero’s, mee te betrekken. Het wordt zeker ook interessant om dat te toetsen aan wat gebeurt in onze samenleving. Een ‘must see’ voor iedereen die mee wil werken aan een meer egalitaire maatschappij.
Waar gaat het door ?
Op zaterdag 22 september van 13 tot 15u in de het auditorium in het Staf Versluyscentrum in de Kapelstraat 76, 8450 Bredene.
Simultaanvertaling naar Frans en Nederlands voorzien. Korte biografie:MARIELA CASTRO ESPÍN Mariela Castro Espín (°27 juli, 1961 in Havana, Cuba) is Directrice van het Nationaal Centrum voor Seksuele Opvoeding (CENESEX) in Havana. Zij is licentiaat Opvoeding met specialiteit Psychologie-Pedagogie (1983) en Master in Seksualiteit (1997). Van 2000 tot 2010 was ze voorzitter van de Cubaanse Multidisciplinaire Vereniging voor de Studie van de Seksualiteit (SOCUMES).
Zij is Directrice van het tijdschrift ‘Seksuologie en Maatschappij’, en professor en lid van het Academisch Comité van de Masters ‘Seksualiteit’ en ‘Interventie van de gemeenschap in de verbeteringsprocessen van het dagelijks leven’, van het CENESEX. Bovendien leidt zij de ‘Nationale Commissie voor Integrale Hulp aan Transseksuele Personen’. Zij is hoofdcoördinator van de ‘Opvoedkundige Strategie en Campagne voor het Maatschappelijk Welzijn door het Respect voor de Vrije en Verantwoordelijke Seksuele Oriëntatie en Geslachtsidentiteit’. Daarnaast is ze ook professor en assistent onderzoeker aan de Universiteit voor Medische Wetenschappen van Havana en adjunct hulpprofessor aan de Universiteit voor Pedagogische Wetenschappen.
Zij nam als initiatiefneemster en organisator deel aan meer dan 80 nationale en internationale wetenschappelijke congressen, waaronder vooral haar voorzitterschap van het XVIde Wereldcongres voor Seksuologie (Havana, 2003) uitmunt. Zij is sinds 2005 lid van het Raadgevend Comité van de ‘Wereldvereniging voor Seksuele Gezondheid’.
Zij is auteur en co-auteur van negen publicaties in Cuba en andere landen. De voornaamste zijn ‘Transseksualiteit in Cuba’, (Havana: uitgegeven door CENESEX, 2008) en ‘Wat gebeurt er in de puberteit?’, gepubliceerd door verschillende uitgeverijen en vertaald naar verschillende talen. Zij lanceerde de centrale ideeën en gaf de nodige ondersteuning voor de animatieserie ‘Puberteit’, die maar liefst zeven internationale prijzen in de wacht sleepte, waaronder de Ibero-Amerikaanse Prix Jeunesse 2011. In 2009 kreeg ze de Public Service Award overhandigd door de ‘Society for the Scientific Study of Sexuality’ (SSSS). In 2012 ontving zij de Eurekaprijs voor Wetenschappelijke Uitmuntendheid, overhandigd door de Wereldraad van Academische Universitairen (COMAU).
Mariela is gehuwd en heeft twee dochters en een zoon.